روستای ندوشن

روستای ندوشن، یکی از روستاهای شهرستان میبد واقع در استان یزد است که در کنار جاده گاوخونی (جاده باستانی یزد_اصفهان) قرار گرفته و فاصله آن تا شهرستان ورزنه اصفهان، حدود 95 کیلومتر می‌باشد.

ازآنجایی‌که این روستا در دامنه شیرکوه قرار گرفته، جزو مناطق نیمه کوهستانی به شمار می‌رود و نسبت به مناطق دیگر، از آب‌وهوای بهتری برخوردار می‌باشد. روستا در گذشته، داخل قلعه‌ای با 12 ورودی قرار داشته که شب‌ها، نگهبانان با بستن تمام دروازه‌ها و نگهبانی دادن بر بالای آن، امنیت منطقه را حفظ می‌کردند.

بافت تاریخی ندوشن، آثار و بناهای ارزشمندی دارد که به‌خوبی حفظ شده و به شهر، جلوه قدیمی و زیبایی بخشیده است. از خصوصیات اصلی این بافت، قناتی است که از وسط شهر عبور می‌کند و آب جاری آن، حس و حال خوبی به روستا می‌دهد.روستای ندوشن، یکی از روستاهای شهرستان میبد واقع در استان یزد است که در کنار جاده گاوخونی (جاده باستانی یزد_اصفهان) قرار گرفته و فاصله آن تا شهرستان ورزنه اصفهان، حدود 95 کیلومتر می‌باشد.

ازآنجایی‌که این روستا در دامنه شیرکوه قرار گرفته، جزو مناطق نیمه کوهستانی به شمار می‌رود و نسبت به مناطق دیگر، از آب‌وهوای بهتری برخوردار می‌باشد. روستا در گذشته، داخل قلعه‌ای با 12 ورودی قرار داشته که شب‌ها، نگهبانان با بستن تمام دروازه‌ها و نگهبانی دادن بر بالای آن، امنیت منطقه را حفظ می‌کردند.

بافت تاریخی ندوشن، آثار و بناهای ارزشمندی دارد که به‌خوبی حفظ شده و به شهر، جلوه قدیمی و زیبایی بخشیده است. از خصوصیات اصلی این بافت، قناتی است که از وسط شهر عبور می‌کند و آب جاری آن، حس و حال خوبی به روستا می‌دهد.

برخی از جاذبه های طبیعی و تاریخی روستای ندوشن

روستای ندوشن، علاوه بر بافت تاریخی؛ دارای چندین چشمه‌سار، سنگ آب، آبشار طبیعی و همچنین جاذبه‌های تاریخی فراوان نیز می‌باشد و همه‌ساله، نظر گردشگران خوش‌ذوق و طبیعت دوست را به خود جلب می‌کنند که برخی از آن‌ها به شرح زیر است:

مسجد جامع روستای ندوشن

مسجدجامع ندوشن، از قدیمی‌ترین مساجد استان یزد می‌باشد که در زمان فرمانروایی «آل مظفر» و قرن 8 هـ.ش، در یزد بنا شده است. چیزی که در مورد مسجد جامع روستای ندوشن می‌توان گفت، این است که این مسجد با ستون‌های سنگی، کتاب‌های خطی، منارجنبان، کتیبه‌های سنگی، درودیوارهای کنده‌کاری‌شده و... حکم یک موزه بی‌نظیر را دارد؛ چراکه هرکدام از این بخش‌ها به‌تنهایی، یک اثر ملی و تاریخی محسوب می‌شود و نمایشگر تاریخ مصور و عینی ایران می‌باشد.

یکی از آثار قدیمی و موزه‌ای این مسجد، منبر 900 ساله آن است که از چوب گردو ساخته شده و مزین به تزئینات معرق، منبت و گره چینی می‌باشد. لازم به ذکر است که متأسفانه در سال‌ها قبل، قسمت سرلوحه یا کتیبه این منبر و یکی از پایه‌های بدنه آن به کشور فرانسه و سپس آمریکا فروخته شده است و هم‌اینک، در موزه معروف «متروپولین نیویورک» یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های جهان در زمینه هنرهای زیبا نگهداری می‌شود.

منارجنبان روستای ندوشن

منارجنبان مسجد جامع ندوشن، در مرکز بافت قدیم شهر واقع شده و شکوه خاصی را به نمایش گذاشته است. این بنای ایلخانی و مدور که از آجر و ساروج ساخته شده، داخل آن با چوب شورونه و طناب‌هایی از لیف خرما تزیین گردیده و بالای منارش هم یک مأذنه به قطر 3 و ارتفاع 25 متر با 34 پله چوبی قرار گرفته است. منارجنبان، در باد تکان می‌خورد و از فاصله 50 متری هم به‌خوبی قابل‌رؤیت است.

منارجنبان ندوشن یزد، قبل از منارجنبان اصفهان ساخته شده و با گلدسته‌های آجر لعاب خود، ازنظر نما با این منارجنبان زیبا رقابت می‌کند. هرچند که چند سال پیش، در قسمت مأذنه منار ندوشن تخریب‌هایی صورت گرفته؛ ولی امروزه بازسازی شده و در اذان‌های سه‌گانه و هنگام وداع آخرین جمعه ماه رمضان، استفاده می‌شود.

سنگ نگاره های کوه سرخ ندوشن

سنگ‌نگاره‌های ندوشن، در کنار چشمه خشک‌شده «کوه سرخ» یا «سرخان کوه» _در زبان محلی_ قرار گرفته و روی آن‌ها با نقاشی‌های نقش گردونه مهر (چلیپا)، انسان با نیزه، حیوان و اشکال نمادین و همچنین خطوط فارسی و کوفی حکاکی شده است؛ البته این نگاره‌های کهن به علت فرسودگی و قرارگیری در طبیعت، در حال نابودی و ترکیب رنگ نقش‌ها و زمینه سنگ‌ها با هم می‌باشند.

ازآنجایی‌که برخی از نگاره‌های جدید که بر روی نگاره‌های قدیمی‌تر، حک شده و تاریخ نگاره‌های آن‌ها هم مربوط به قرن 5 هـ.ش می‌باشد؛ به‌احتمال‌زیاد، نگارگری روی سنگ در روستای ندوشن از دوره پیش از اسلام شروع شده و تا دوران اسلامی رواج داشته است.

خانه محمد حسنی های ندوشن

خانه محمد حسنی‌ها، در محله قلعه ندوشن واقع شده و متعلق به عهد صفویه می‌باشد که در سال 1384 هـ.ش با شماره 12130 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنای خشت و گلی، کاربری مسکونی داشته و دارد و دارای یک بادگیر چهار طرفه می‌باشد که دو ضلع آن، رو به حیاط است. در ضلع غربی و جنوبی خانه، ساخت‌وساز انجام شده و در ضلع غربی آن هم تعدادی اتاق قرار گرفته است. ضلع جنوبی بنا نیز محل چندین ایوان دوطبقه می‌باشد که ارتفاع آن تا زمین، 2 متر است و مزین به انواع گچ‌بری، نقوش گیاهی و رنگ‌آمیزی می‌باشد.

آب انبار مریضان ندوشن

به آب‌انبار مریضان ندوشن، در زبان عامه «آب‌انبار مریضو» گفته می‌شود؛ اما طبق سخنان سالمندان ندوشن، نام درست آن «آب‌انبار محمدرضا» می‌باشد که نام بانی آب‌انبار و باغ وقفی مجاور آن است.

این آب‌انبار، 2 بادگیر یک‌طرفه دارد و مخزن آن، به شکل مستطیل می‌باشد که با خشت و آجر و گل ساخته شده است. آب‌انبار، در گذشته یک کتیبه هم داشته که در حال حاضر، اثری از آن نیست.

برای رسیدن به پاشیر آب‌انبار هم باید از 10 پله مسقف آن عبور کرد.

امامزاده مامانیک روستای ندوشن

ساختمان امامزاده مامانیک، از خشت و گل و آجر ساخته شده و نمای داخلی آن هم با آجرفرشی همراه با بندکشی‌های گچی مزین گردیده است. قدمت امامزاده، به دوران صفویه می‌رسد و مقبره آن هم در محوطه‌ای با پوشش گنبدی شکل و میان تعدادی حجره کوچک قرار گرفته است.

این مقبره بنا به روایتی، مربوط به 2 زن می‌باشد که اطلاعی از اصل و نسب آن‌ها، در دست نیست؛ ولی بعضی اعتقاد دارند که یکی از این دو بانو، دارای مقام معنوی بزرگی بوده و آن یکی نیز نقش ندیمه وی را داشته است که هردو بعد فرار از دست مغول‌ها، به روستای ندوشن پناه آورده‌اند.

خادمین امامزاده هم به نقل از پدران خود می‌گویند که آرامگاه این دو بانو، قبلاً در جای دیگری بوده؛ ولی پس‌ازاینکه مردم در بعضی از شب‌ها، نورباران شدن قبر آن‌ها را به چشم خود می‌دیدند، تصمیم می‌گیرند تا برای این دو بانو، مقبره‌ای شایسته ساخته و جسد آن‌ها را به مقبره جدید منتقل کنند. در همین حین، بانی مقبره در رؤیا می‌بیند که آن دو بانو می‌گویند تا کسی، کاری به قبر آن‌ها نداشته باشد و خودشان، به مقبره جدید نقل‌مکان می‌کنند. مردم هم صبح، در کمال تعجب می‌بینند که قبور قبلی آن دو بانو، نبش شده و قبور آرامگاه جدید هم کاملاً پوشیده شده است. بعدازاین اتفاق، اعتقاد مردم محل و روستای ندوشن به این مقبره بیشتر می‌شود و با روضه‌خوانی در هر شب جمعه، برایشان قربانی و نذر می‌کنند.

قلعه سپیده

قلعه سپیده، مربوط به دوران افشاریه می‌شود و بر روی یک تپه سنگی، به همین نام قرار گرفته است. این قلعه، در دوطبقه و با گل و خشت و سنگ سفید ساخته شده و در چهارگوشه، دارای برج‌هایی برای نگهبانی می‌باشد.

برج چهاردر روستای ندوشن

برج چهاردر ندوشن با شکل مربعی خود، مساحتی حدود 25 مترمربع دارد و قدمت آن، مربوط به دوران افشاریه می‌باشد. این برج یک طبقه که از گل و سنگ و خشت ساخته شده، ورودی آن در قسمت شرقی برج قرار گرفته و در گذشته از پشت‌بام آن برای دشتبانی استفاده می‌کردند.

تفاوتی که برج چهاردر با برج‌های دیگر دارد، این است که برخلاف آن‌ها، نحوه دسترسی به پشت‌بام برج از طریق دیواره نیست؛ بلکه در قسمت شمالی طبقه همکف داخل برج و به‌وسیله تعدادی پلکان می‌باشد و علاوه بر ارتفاع، هدف از ساختن برج چهاردر و عملکرد آن هم با دیگر برج‌ها کاملاً متفاوت است.

برج چهاردر ندوشن، در سال 1384 هـ.ش با شماره 13022 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قنات روستای ندوشن

قنات‌ها، ازجمله سازه‌های تاریخی مهم در ساخت تمدن کشور عزیزمان ایران هستند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، قنات روستای ندوشن با قدمت دوره ایلخانی و طول 4.2 کیلومتر می‌باشد.

مظهر این قنات، در محلی به نام «سراب ده» از 10 کیلومتری جنوب شهر ندوشن شروع می‌شود و تا بلوار «فاطمه الزهرا ندوشن» ادامه پیدا می‌کند که آب آن، به بافت قدیمی شهر ندوشن و باغستان‌های شرقی هدایت می‌گردد. در طول مسیر قنات، 51 حلقه چاه برای تهویه و لایه روبی هوای قنات حفر شده و عمیق‌ترین آن، مادر چاه قنات با 48 متر عمق می‌باشد.

قنات روستای ندوشن، اخیراً با شماره 30051 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد آمنه گل ندوشن

مسجد آمنه گل، مسجدی در بافت تاریخی و زیبای ندوشن با سقف آجری و گنبدی شکل است که با نمای خشتی خود، نشان‌دهنده معماری قرن هشتم هـ.ش می‌باشد و امروزه از آن، فقط یک اتاق کوچک با سنگ‌نوشته‌ای به خط نسخ _به نام سازنده مسجد_ به‌جامانده است.

آبشار سفیده ندوشن یزد

آبشار سفیده روستای ندوشن، از زیباترین آبشارهای کشورمان می‌باشد که با وسعت 3839 هکتار، در منطقه 21 هکتاری «سفیده یا گرده سل» _به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده سرخه چیلون_ و 5 کیلومتری ندوشن میبد قرار گرفته است. این آبشار، آبی شور و نمکی دارد که همین امر، باعث شکل‌گیری قندیل‌های نمکی جالب در اطراف این آبشار شده و به زیبایی بیش‌ازپیش آن افزوده است. حجم آب آبشار، در فصول مختلف سال متفاوت می‌باشد؛ به این‌گونه که در فصل بهار، بیشترین میزان آب موجود را داراست و در فصل زمستان هم آب خروجی آن، یخ می‌زند که تماشای آن به‌صورت یخ‌زده، زیبایی خاصی دارد.

وجود گونه‌های ارزشمند گیاهی و جانوری که در لیست IUCN آمده؛ وجود آب تقریباً همیشگی در دل آبشار، نقش آبشار در افزایش حجم آب زیرزمینی، داشتن مناظر طبیعی زیبا، وسعت آبشار برای حفاظت از اکوسیستم حساس منطقه و خاصیت طبی آب این آبشار باعث اهمیت و ارزش مضاعف آبشار سفیده ندوشن یزد شده و سالانه، گردشگران زیادی را به تماشای خود می‌کشاند.

ازآنجایی‌که آبشار سفیده، در کوه مسطح و کم ارتفاع سفیده ندوشن قرار گرفته و مقادیر زیادی املاح آهکی در آب آن وجود دارد؛ رنگش به‌ویژه در زمان طلوع خورشید و زیادشدن حجم آب آبشار، بسیار سفید است و کل منطقه را هم به رنگ سفید درمی‌آورد.

غار نباتی ندوشن

غار نباتی که به دلیل وجود قندیل‌های سفید و نباتی شکل زیبایش، به‌عنوان «عروس ‌غارهای استان یزد» شناخته می‌شود؛ در حوالی روستای زیبای ندوشن قرار گرفته و از دو مسیر «یزد میبد ندوشن و اصفهان ورزنه سورک» می‌توان به آن رسید.

غار نباتی، دو دهانه طبیعی و مصنوعی ورودی دارد که دهانه طبیعی آن، پس از یک فرود 3 متری به غار می‌رسد ولی دهانه مصنوعی آن بااینکه در کنار دهانه طبیعی قرار گرفته، نیازی به فرود ندارد.

بعد از ورود به غار، یک سه‌راهی دیده می‌شود که اگر مسیر سمت چپ را با یک سراشیبی تند دنبال کنیم، به یک چشمه آب قابل شرب در عمق 19 متری غار می‌رسیم. مسیر سمت راست هم با یک سراشیبی، به یک تالار منتهی می‌شود؛ البته باید دانست که مسیر روبرو، مسیر اصلی غار می‌باشد.

بنا بر نظر کارشناسان؛ چکیدن قطرات آب از قندیل‌ها، رطوبت داخل غار، وجود مواد آهکی، ترمیم قندیل‌های آسیب‌دیده و شکسته و... همه حاکی از زنده و فعال بودن غار می‌باشد و نشان می‌دهد که این غار همچنان با سرعت کم، در حال زایش و رسوب‌گذاری است.

درمجموع، لازم به ذکر می‌باشد که غار نباتی روستای ندوشن باوجود زیبایی بی‌نظیرش، غار دشوار و بزرگی نیست.

سنگاب اشنیز روستای ندوشن 

یکی از شگفت‌انگیزترین مناطق طبیعی و پدیده‌های زمین‌شناسی ایران و جهان، سنگاب‌های زیبای «اشنیز» ندوشن استان یزد می‌باشد؛ سنگاب‌هایی که در حقیقت، چشمه‌های پلکانی شکل هستند و با خواص درمانی به‌ویژه برای پوست، هرساله بازدیدکنندگان و گردشگران زیادی را به سمت خود جلب می‌کنند.

سنگاب اشنیز روستای ندوشن، یک نمونه کوچکی از باداب‌سورت مازندران می‌باشد که به دلیل داشتن املاح گوگردی، نمکی و آهنی فراوان خود؛ در طی میلیون‌ها سال، به‌صورت رسوبات سفیدرنگ آهکی و پلکانی شکل گرفته است.

این سنگاب‌های زیبا، بسیار کمیاب و باارزش هستند؛ ازاین‌رو، جا دارد که ارگان‌های مربوطه، در محافظت از این اثر طبیعی و منحصربه‌فرد کوشا باشند و درباره معدن مجاور آن‌که به‌مرور باعث تخریب سنگاب‌ها می‌شود، تجدیدنظری داشته باشند.

روستای ندوشن، آثار باستانی و طبیعی زیادی دارد که در اینجا سعی شده تا به عمده‌ترین آن‌ها اشاره شود؛ باشد که این شرح و توصیف، سبب آشنایی بیشتر علاقه‌مندان و گردشگران هنگام بازدید ازاین ‌روستای زیبا گردد.