ثبت ملی شش اثر ناملموس در یزد

ثبت ملی 6 اثر ناملموس در یزد
ساشا ریاحی مقدم، سرپرست معاونت میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد:
 "استان یزد با دارا بودن رویداد ها و آیین های فرهنگی و معنوی خاص و منحصر به فرد، همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است. بسیاری از این مراسم واجد ارزش های تاریخی و فرهنگی هستند. به همین جهت پس از بررسی های کارشناسی، پرونده های این مراسم آماده و جهت ثبت در فهرست آثار ملی کشور به تهران ارسال شد. خوشبختانه به دلیل خاص بودن آیین ‌ها و مراسم این استان، شش پرونده دیگر پس از بررسی در کمیته ثبت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور به تصویب کارشناسان رسید و در فهرست آثار ملی ثبت شد.  اَجَغَه زنی، داغ گندم، کُدین چنار و مهره دوره شهرستان بافق، سنگ ‌تراشی شهرستان مهریز و گنبد طلای شهرستان خاتم، آیین‌ها و مراسمی هستند که در جلسه این دوره شورای ثبت کشور، تصویب‌ شده‌اند." 
در ادامه جزئیات هر شش اثر ناملموس ثبت شده استان یزد را توضیح خواهیم داد. 

اجغه زنی در شهرستان بافق یزد:
اجغه دو تکه چوب است که به اندازه کف دست تراشیده شده است و دو زائده و دو فرو رفتگی دارد. مردم بافق در مراسم عزاداری امام حسین، قطعه چوب را به هم می زنند که صدایی شبیه به صدای سنگ ایجاد می شود. اجغه زنی در واقع تمثیلی ز مظلومیت امام حسین است. گفته می شود که امام حسین در دشت نینوا، برای اینکه حجت را بر مردم تمام کند، در سخنرانی که داشتند، خود را معرفی کردند تا مردم بعدها بهانه ای نداشته باشند و نگویند که اگر می دانستیم امام حسین که بوده است با او نمی جنگیدیم و به او کمک می کردیم! امام حسین هم چنین از علت بیعت نکردنشان با یزید برای مردم توضیح می دادند. در این هنگام، عمربن سعد، برای اینکه در صحبت های امام اختلال ایجاد کند، به اطرافیانش امر کرد تا دو تکه سنگ را به هم بکوبند تا سر و صدای سنگ ها مانع از رسیدن صدای امام به مردم شود. مراسم اجغه زنی هم از این رویداد برگرفته شده است.

آیین سنتی داغ گندم در شهرستان بافق یزد:
کشاورزان بافق برای برداشت خوشه های گندم، مراسم سنتی داغ گندم دارند که برای برکت دادن به محصولات خود انجام می دهند. طبق این آیین، پس از برداشت گندم از مزرعه، كشاورزان 12 نقطه از اطراف خرمن را با گل مهر و موم می کنند. سپس گندم را بین مستحقان و نیازمندان و کشاورزان تقسیم می کنند و به این روش مهر و موم شکسته می شود و آرزو می کنند که به محصول شان برکت داده شود.

آیین سنتی مهره دوره (Dureh) شهرستان بافق یزد:
مراسمی شبیه به فال گیری است که در شب چهارشنبه سوری و صبح روز بعد انجام می شود. دوره، کوزه های سفالی بزرگی است که طبق این آیین، در شب چهارشنبه سوری (یعنی سه شنبه) آن را با مهره پر می کنند و داخلش آب می ریزند و زیر یک درخت انار قرار می دهند. درخت انار در آیین ایرانی نماد ادامه زندگی است. سپس در صبح روز بعد، زنان محله دور درخت جمع می شوند و از یک دختر کم سن و سال می خواهند تا مهره ها را یکی یکی از دوره در بیاورد و زنان مشغول خواندن شعری خاص می شوند. بدین صورت فالی برای خوب یا بد بودن نیت شان برای ادامه زندگی گرفته می شود.

کدین چهار شهرستان بافق یزد:
به قول مردم محلی، کدینو وسیله ای است برای جدا کردن بذر یونجه. کشاورزان محلی پس از برداشت گیاه یونجه، به منظور جدا کردن بذر گیاه علف های یونجه را به صورت خرمن جمع می کنند تا خشک شوند. سپس با کدینو که شکلی شبیه به L دارد، ضرباتی به یونجه های می زنند تا بذر یونجه از ساقه جدا شود. در این هنگام کشاورزان شعرهای مخصوص به خود را می خوانند و بذرها را از ساقه جدا می کنند. علف ها برا به عنوان خوراک به دام ها می دهند و بذر های جدا شده را دوباره می کارند.

سنگ تراشی شهرستان مهریز یزد:
قدیمی ترین سنگ آسیاب ها و وسایل ساخت سنگ های آسیاب در مهریز یزد وجود دارد. هم اکنون مردی مسن که از قدیم مشغول به این پیشه بوده است همراه با پسرش، در مهریز مشغول به ساخت سنگ های آسیاب می باشد.
به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، محمدرضا فلاحتی در باره سنگ تراشی مهریز گفته است:" بر اساس سنگ نگاره های موجود، پیشینه هنر سنگ تراشی در یزد به هزاره دوم پیش از میلاد می رسد. سنگ نگاره های کوه ارنان با نقوش انسانی و حیوانی، قدیمی ترین سند تاریخی یزد را در خود نگهداری می کند که بر تخته سنگی از آن، نقش ها و نگاره هایی مربوط به بیش از سه هزار سال پیش کشف شده اند. همچنین از طریق این سنگ نوشته ها درباره شیوه زندگی و تاریخ دیرینه مردم می توان تحقیق کرد و پی برد که در دوره های بسیار قدیم، یزد مرکز سکونت و استقرار تمدن بوده است. صنعت سنگ تراشی از دیرباز بوده و هست. یعنی انواع و اقسام سنگ تراشی در طول تاریخ ما مشاهده می کنیم. به صورت مجسمه های قدیمی، ستون های سنتی ـ قدیمی، سنگ نوشته های قدیمی، کتیبه ها و طراحی های باستانی و سنگ های تراشیده شده معماری های قدیم و غیره. با این حال سنگ تراشی فعلی برمی گردد به سنگ آسیاب های آبی، اعم از آسیاب های گندم یا روغن کشی ها و ..". 
محمد رضا فلاحتی خاطر نشان کرد:" در حال حاضر سنگ تراشی محدود می شود به سنگ های مازاری ها یا همان حناسائی ها و سنگ های ارده ریزی. غالب این سنگ ها را در قدیم و جدید توسط هنرمندان سنگ تراش که در مهریز هم به صورت آبا و اجدادی وجود داشته و هستند انجام می‌شده است. فقط استخراج و تراشیدن آنها با قدیم کمی متفاوت شده لیکن محتوا و مورد استفاده آن یکی است و تا امروز این صنعت زنده نگه‌داشته‌ شده است.
برای تولید فرآورده های سنگی پس از استخراج سنگ از معدن با استفاده از اره های دو سر اقدام به برش آن به قطعات کوچک کرده و پس از حمل آن به کارگاه های سنگ تراشی بر اساس نقشه آن را می تراشند سپس توسط دستگاه تراش سنگ را به شکل اصلی و موردنظر در می‌آورند. آخرین مرحله تولید، سوهان کاری است که پس از این عمل محصول به صورت مطلوب در می‌آید. به منظور ایجاد نقوش مختلف در فرآورده های سنگی پس از سوهان کاری آن را در اختیار قلمزن قرار می‌دهند و قلمزن تصویر مورد سفارش را با استفاده از قلم های آهنی روی سنگهای سخت حکاکی می‌کند."

آیین سنتی گنبد طلا شهرستان خاتم یزد:
این مراسم با پخت و خوردن آش محلی و انجام بازی های محلی، مانند تخم مرغ بازی برگزار می شود. اجاق هایی وجود دارد که از سال ها پیش، ساخته شده و در شب قبل از مراسم توسط مرم بازسازی می شود تا دیگ های آش را به روی آن ها قرار دهند.