از جشن سده چه می دانید؟

جشن سده، از جشن‌های مهم ایرانیان به شمار می‌رود که با آداب‌ورسوم ویژه و در غروب دهمین روز بهمن‌ماه که به آن آبان روز می‌گویند، برگزار می‌شود. برای اطلاعات بیشتر درباره این جشن باستانی با ما همراه شوید.

جشن سده در چه شهرهایی برگزار می شود؟

این جشن توسط پیروان آیین زرتشتی برگزار می‌گردد؛ بنابراین این مراسم نیز در شهرهای زرتشتی نشین ایران ازجمله تهران، اصفهان، شیراز، یزد، اهواز، کرمان، میبد و اردکان برگزار می‌شود که در میان آن‌ها باشکوه‌ترین جشن سده به کرمان تعلق دارد؛ بدین‌صورت که زرتشتیان کرمان و شهرهای دیگر و همچنین مردم مختلف از کیش‌های دیگر در باغچه دولت‌آباد دور هم جمع می‌شوند و این مراسم آیینی را به تماشا می‌نشینند.

آداب و رسوم جشن سده

از زمان ایران باستان آتش از عناصر مقدس به شمار می‌رفته و در بسیاری از جشن‌های ایرانیان نقش کاربردی داشته است؛ زیرا ایرانیان باستان عقیده داشتند آتش مهم‌ترین نشانه برای حضور اهورامزدا است و ازاین‌رو آتش از جایگاه والایی برخوردار بوده است. در جشن سده نیز آتش هسته مرکزی را تشکیل می‌دهد که در برافروختن آن از هیزم‌های نذری استفاده می‌شود.

همچنین ایرانیان باستان معتقد بودند آتشی که در این روز برافروخته می‌شود باعث گرم شدن زمین و آماده‌شده آن برای ورود به فصل بهار می‌شود.

در زمان‌های گذشته هیزم‌ها را بر بلندای کوه یا بالای بام خانه‌ها جمع می‌کردند و در جشن سده می‌سوزاندند، اما امروزه مکان‌های مشخصی را برای افروختن آتش انتخاب کردند و مراسم را در این مکان‌ها برگزار می‌کنند.

این جشن توسط زردشتیان و موبدان برگزار می‌شود. موبدان به‌صورت اولین حلقه گرد آتش می‌ایستند و بعد مردم در پشت سر آن‌ها قرار می‌گیرند. در این مراسم، موبدان دعا و نیایش می‌خوانند، رقص‌های آئینی انجام می‌دهند و همچنین در کنار آن‌ها به شاهنامه‌خوانی و اجرای موسیقی‌های زنده با سازهای ایرانی می‌پردازند.

زرتشتیان در جشن سده لباس‌های سفید بر تن می‌کنند و موبدان روبندهایی بر صورت می‌زنند زیرا بر این باورند که نفس آلوده آدمیان نباید به حریم مقدس این آتش برخورد کند.

فلسفه پیدایش جشن سده

در به وجود آمدن مراسم جشن سده اعتقادات گوناگونی وجود دارد که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته می‌شود.
در ایران باستان، زمستان به دو بخش چهل‌روزه تقسیم می‌شده که دوره اول از شب یلدا تا دهم بهمن و دوره دوم از دهم بهمن تا پایان سال بوده است. دوره اول چله بزرگ و دوره دوم را چله کوچک می‌گویند و معتقدند پایان چله بزرگ، زمین نفس می‌کشد و گرم می‌شود و بعدازاین تاریخ، سرمای سختی پیش نمی‌آید؛ ازاین‌رو، جشن سده درواقع جشنی در گرامیداشت زمستان بوده است.

از دیگر دیدگاه‌هایی که در مورد جشن سده وجود دارد، اعتقاد به ارتباط این جشن با شب یلداست. عدد چهل از دیرباز نزد ایرانیان از تقدس ویژه‌های برخوردار بوده و جشن سده نیز چهل روز پس از شب یلدا برگزار می‌گردد و به‌عبارت‌دیگر تولد خورشید است که این روز را گرامی می‌دارند.

در توجیه دیگر این جشن آمده که ایرانیان باستان آغاز فصل سرما را از ده آبان در نظر می‌گرفتند که فاصله این تاریخ تا ده بهمن صد روز است و معتقد بودند پایان این صد روز پایان سرمای زمستان است و این تاریخ را فرخنده می‌داشتند.

از شب یلدا تا نوروز که روزها طولانی‌تر می‌شده، مردم روزها و شب‌ها را جدا می‌شمردند؛ بنابراین از دهم بهمن‌ماه تا نوروز را مجموع صد روز و شب تشکیل می‌داده و به این دلیل به دهم بهمن سده می‌گفتند که به همین عدد صد اشاره دارد.

افسانه جشن سده

علاوه بر دیدگاه‌هایی که گفته شد، در افسانه‌ها و نیز در بخش اساطیری شاهنامه داستان‌های جالبی درباره جشن سده گفته شده است. یکی از این افسانه‌ها درباره کیومرث و فرزندان وی می‌باشد. طبق داستان‌های شاهنامه کیومرث اولین مرد به شمار می‌رود و دهم بهمن روزی است که تعداد فرزندان کیومرث به صد رسید.
اعتقاد دیگری در مورد جشن سده وجود دارد که شبیه داستان کیومرث می‌باشد با این تفاوت که در این افسانه آمده که فرزندان مشی و مشیانه؛ نخستین زوج روی زمین، در این تاریخ به صد تن رسیده‌اند و این روز را به همین دلیل گرامی می‌دارند.

اجداد باستانی ما بر این باور بودند که آتشی که در این روز برافروخته می‌شود، زمین را گرم و آماده ورود به بهار می‌کند.

توصیه ها

جشن سده یک مراسم آیینی محسوب می‌شود که در میان پیروان دین زرتشتی حائز اهمیت می‌باشد، بنابراین از هم‌وطنان غیر زرتشتی درخواست می‌شود که برای اعتقادات دیگر هم‌میهنانمان، احترام قائل شوند و در هنگام برگزاری مراسم به‌خصوص گاته‌خوانی سکوت را رعایت کنند و از خوردن و آشامیدن بپرهیزند.