خانه حیرانی یزد

خانه حیرانی (Heyrani House) از بناهای قدیمی یزد با قدمتی متعلق به دوران قاجاریه می‌باشد که در طول تاریخ، شاهد زندگی‌های سپری‌شده زیادی بوده؛ تا اینکه امروزه مورد بازدید علاقه‌مندان به بناهای تاریخی، فرهنگی و هنری قرار بگیرد. این خانه را با نام «بام بافت تاریخی یزد» نیز معرفی می‌کنند که دلیل آن، چشم‌انداز ویژه پشت‌بام مشرفش به بافت تاریخی شهر و آسمان پرستاره شب‌های کویر می‌باشد.

خانه حیرانی یزد کجاست؟

خانه حیرانی، در محله یوزداران یا محله فهادان _مشتق از کلمه فهد به معنای دانا_ واقع گردیده؛ محله‌ای که در مرکز شهر یزد قرار دارد و از تمام نقاط یزد، می‌توان با وسایل نقلیه مختلف به آنجا رسید. فقط گردشگران، باید به این نکته توجه داشته باشند که تردد در بافت قدیمی شهر یزد، با ماشین ممنوع است و باید ماشین‌های خود را، در خیابان‌های اطراف پارک نمایند.

معماری خانه حیرانی یزد

خانه حیرانی، ساختمانی چهار طرفه و متناسب با 4 فصل سال می‌باشد که این فضاها، همانند سایر خانه‌های تاریخی شامل یک هشتی زیبا، دربند و دالان می‌شود. یک حوض بزرگ آبی‌رنگ و مستطیلی شکل، در وسط حیاط خانه وجود دارد که توسط دو باغچه بزرگ و مزین به گل‌های زیبای همیشه‌بهار، گل‌های رز و نهال‌های جوان درخت سرو احاطه شده است. عطر گل‌های زیبای باغچه به‌همراه بوی آجرهای خشتی سنگفرش حیاط این عمارت، حس خوشایندی را در بازدیدکنندگان ایجاد می‌کند.

از جاذبه‌های منحصربه‌فرد خانه، می‌توان به وجود 2 بادگیر زیبا در آن اشاره کرد که بادگیر اصلیِ مستطیل شکل این بنا، ازنظر ارتفاع در جایگاه دومین بادگیر بلند دنیا _بعد از بادگیر باغ دولت‌آباد یزد_ قرار گرفته و به تالار نشیمن خانه راه دارد. خانه حیرانی، دارای یک تالار یا ایوان بزرگ است؛ به‌گونه‌ای که به‌عنوان پنجمین تالار عریض شهر یزد به شمار می‌رود. این ایوان، محل مناسبی برای فرار از گرمای تابستان و نگهداری خمره‌های بزرگ اهالی خانه بوده است.

امروزه تخت‌های متعددی، در این قسمت خانه قرار گرفته تا گردشگران و بازدیدکنندگان، بر روی آن بنشینند و به تماشای زیباهای عمارت بپردازند. در این ایوان، یک اتاق پنج‌دری قرار دارد که در دو طرف آن، 2 اتاق سه‌دری واقع شده و در زیر ایوان هم یک زیرزمین قرار گرفته است. همچنین اتاق‌های متعدد دیگری، اطراف عمارت را احاطه کرده که آراسته به پنجره‌های قدیمی شیشه‌رنگی می‌باشد.

ساختمان خانه حیرانی یزد، به‌وسیله نورپردازی‌های زیبا به‌همراه طرح و خطوط نستعلیق بر هر سردر، جلوه دیگری یافته و گذشته و هنر را به هم پیوند زده است. دیوارهای عمارت، از جنس کاه‌گل و گچ می‌باشند و در کنگره بالای دیوارها، نماکاری جالب با آجر به چشم می‌خورد. خانه حیرانی، 2 در برای رفت‌وآمد دارد که امروزه، هردوی آن‌ها باز و قابل‌استفاده هستند.

خانه حیرانی یزد در گذر زمان

خانه حیرانی علاوه‌بر جاذبه تاریخی، از ویژگی‌های هنری فعالیت هنرمندان نیز بهره‌مند می‌باشد. به گفته یکی از هنرمندان فعال در این خانه، حدود 40 هنرمند در خانه حضور داشته و 14 کارآموز ناشنوا هم به‌صورت رایگان به یادگیری صنایع‌دستی مشغول هستند.

باید گفت که برگزاری کارگاه‌های صنایع‌دستی در این عمارت، موجب جذب گردشگران و علاقه‌مندان به این مکان شده است. در برهه‌ای از زمان، قرار بود که این خانه، از هنرمندان تخلیه شود و در اختیار کانون وکلا قرار بگیرد؛ ولی درنهایت با اعتراض هنرمندان و پیگیری متولیان، این خانه همچنان در خدمت هنرمندان باقی‌مانده است. پس از مدتی، خبری مبنی بر واگذاری خانه حیرانی به بخش خصوصی و تبدیل آن به یک مرکز فرهنگی_پذیرایی منتشر شد تا علاوه‌بر فعالیت هنری، محلی برای اقامت و پذیرایی گردشگران نیز باشد و برگشت سرمایه بخش خصوصی هم محقق شود؛ اما این خبر نیز با مخالفت‌هایی همراه شد و امکان اقامت در این عمارت میسر نگردید.

با گذر زمان و تعویض مسئولین امر و با توجه به کاندید بودن شهر یزد به‌عنوان شهر جهانی نساجی، تصمیم بر این شد که در کنار فعالیت هنرمندان، خانه نساجی یزد نیز در این عمارت بنا گردد و آن را به قطب نساجی سنتی کشور تبدیل کند. این مسئله نیز تا مدت‌ها منتفی بود؛ اما امروزه گردشگران شاهد حضور هنرمندان فعال در زمینه نساجی در این عمارت هستند.

خانه حیرانی؛ اولین شعبه خانه خلاق ایران

گر در سَرت هوای وصال است حافظا/ باید که خاک درگه اهل هنر شوی

خانه حیرانی پس از بارها دست‌به‌دست شدن، سرانجام از فروردین سال 1397 هـ.ش تحت عنوان اولین شعبه خانه خلاق ایران آغاز به کار کرد و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی استان یزد به نمایشگاه و فروشگاه دائمی صنایع‌دستی تبدیل شد. اهداف و فعالیت‌های این خانه خلاق عبارت‌اند از:

_ بازاریابی، تبلیغات و برندسازی در حوزه صنایع فرهنگی

_ دیجیتال مارکتینگ، فعالیت در حوزه صنایع دیداری و شنیداری

_ فعالیت در حوزه صنایع‌دستی، هنرهای تجسمی و هنرهای نمایشی

_ فعالیت در حوزه‌های طراحی و معماری

_ آموزش و یادگیری، نشر و چاپ

_ فعالیت در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی

_ ارائه اسباب‌بازی و سرگرمی

ازجمله برنامه‌هایی که تاکنون در این عمارت فرهنگی، هنری و تاریخی به اجرا درآمده است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

_ برگزاری جشنواره فیلم کوتاه ساباط (مکانی خنک و سایه‌سار در تابستان و پناهگاهی برای رهگذران از باد و بوران در زمستان)

_ بازارچه خیریه دانشجویی برای کمک به بیماران سرطانی

_ نخستین رویداد میراث دیجیتال

_ کارگاه دوروزه فیلم‌سازی

دیگر جاذبه های عمارت حیرانی یزد

وجود کارگاه‌های تولید صنایع‌دستی، کافه گالری، رونمایی از هنر دست هنرمندان ایرانی، برگزاری گروه‌های تئاتر و موسیقی، نمایشگاه و ورک‌شاپ‌های متعدد در یک خانه تاریخی، برای گردشگران جذابیت خاصی دارد. 

به‌عبارتی‌دیگر، گوشه و کنار این عمارت چهارفصل به هنرهای مختلفی آراسته شده که عبارت‌اند از:

تالار یا ایوان: محل برگزاری گردهمایی‌ها، نشست‌ها، برنامه‌های داستان‌خوانی، شعرخوانی و فیلم‌نامه‌نویسی

ضلع صنایع‌دستی: محل ترویج و ارائه صنایع‌دستی و سنتی، پوشاک، وسایل تزئینی، فرش، گبه و زیراندازهای دستباف

بخش موسیقی: محل نمایش هنرهای تجسمی، نمایش و برگزاری موسیقی

گالری کنار اتاق صنایع‌دستی: نمایشگاه آثار نقاشی «بهاءالدینی» نقاش معاصر

زیرزمین: محل اجراهای نمایشی

ضلع شرقی عمارت: کافه‌ای با انواع دم‌نوش تا و نوشیدنی‌های سنتی و فرنگی

مراکز دیدنی نزدیک به خانه حیرانی

گردشگران و جهانگردان می‌توانند پس از بازدید از خانه تاریخی حیرانی به دیدار خانه لاری‌ها، خانه ملک‌زاده، خانه محمودی، خانه کاشفی، خانه نواب وکیل، زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه، آب‌انبار و حسینیه فهادان، بقعه دوازده امام، امامزاده سید طاووس (ع)، مسجد جامع و همچنین به کوچه و گذرهای قدیمی و پر از صنایع‌دستی بروند. شایان‌ذکر است که در این کوچه و گذرها، کافه و رستوران‌های سنتی و دنج زیادی وجود دارد که خستگی را از تن مسافران و گردشگران به درمی‌کند.