محمود افشار یزدی
دکتر محمود افشار یزدی (۱۲۷۲ یزد _ ۱۳۶۲ تهران) دولتمرد، شاعر، نویسنده و روزنامهنگار ایرانی بود.
محمود افشار یزدی فرزند محمدصادق، در سال ۱۲۷۲ هـ.ش در شهر تاریخی یزد به دنیا آمد. در سیزدهسالگی با از دست دادن مادرش، به شهر بمبئی هند نزد عمویش محمدتقی فرستاده شد. در هند به یادگیری زبان انگلیسی، مقدمات علوم جدید و تجارت پرداخت. وی پس از سه سال به تهران رفت و در مدرسه علوم سیاسی مشغول به تحصیل شد.
محمود افشار در 19 سالگی برای ادامه تحصیل، به سوئیس سفر کرد و به مدت 7 سال در دانشکده علوم سیاسی دانشگاه لوزان، دوره لیسانس و دکتری حقوق خود را به پایان برد. دکتر افشار همزمان با ختم جنگ جهانی اول، موفق به دریافت درجه دکتری شد و در طی عمر مفید خود به فعالیتهای چشمگیری پرداخت.
دکتر محمود افشار یزدی در تاریخ ۲۸ آذر ۱۳۶۲ و سن ۹۰ سالگی در تهران دار فانی را وداع گفت.
فعالیت های دکتر محمود افشار
دکتر محمود افشار در سالهای پایانی تحصیلش، مقالاتی در دفاع از حقوق ایران نوشت که در روزنامههای سوئیس چاپ گردید. در همین دوره نیز با علیاکبر داور (از رجال سیاسی در سوئیس و بنیانگذار دادگستری نوین ایران) آشنا شد که در تمام مدت عمر این دوستی ادامه یافت.
محمود افشار پس از اتمام دوره دکتری، در سال ۱۳۰۰ به ایران بازگشت و مدتی در مدرسه علوم سیاسی به تدریس تاریخ پرداخت. سپس در دوره وزارت علیاکبر داور، دکتر افشار به همکاری دعوت و رئیس مدرسه تجارت شد. وی اساس این مدرسه را طبق مدارس اروپایی پیریزی کرد.
جناب دکتر در سال ۱۳۰۵ هـ.ش نیز به دعوت علیاکبر داور، وارد تشکیلات نوین قضایی شد و به سِمت مستشاری استیناف تهران منصوب گردید اما پس از چند سال، به علت اختلاف ایجادشده بین افشار و داور، دکتر افشار عدلیه را ترک کرد و با منصب ریاست اداره اقتصادی و حقوقی، به وزارت دارایی منتقل شد و تا سال ۱۳۱۲ در آنجا خدمت کرد. بعدازآن به دادگستری و سپس به وزارت فرهنگ رفت. درنهایت، در فروردین ۱۳۲۴ از این سِمت و بهطورکلی از کار اداری استعفا داد.
دکتر محمود افشار یزدی از سال ۱۳۰۰ پا به عرصه مطبوعات گذاشت و 4 سال بعد، مجله آینده را تأسیس کرد. وی بارها این مجله را در سالهای ۱۳۲۳، ۱۳۳۸ و ۱۳۵۸ خسرو افشار فرزند مرحوم محمود افشار منتشر کرد.
بنیاد موقوفات محمود افشار
از دیگر اقدامات دکتر افشار، وقف ارثیه چند صدمیلیاردی محمود افشار یزدی برای ایجاد بنیاد موقوفات خویش میباشد. وی قسمتی از مستغلات خود در باغ فردوس شمیران و دیگر نقاط تهران را نیز وقف مؤسسه لغتنامه دهخدا و زبان و ادب فارسی نمود که شرح کامل آن در کتاب «پنج وقفنامه دکتر محمود افشار یزدی» آمده است. دکتر افشار همچنین یکی از زمینهای بزرگ خود در میرداماد تهران را هم وقف دبستان دکتر محمود افشار، راهنمایی و دبیرستان پسرانه دکتر محمود افشار کرده است.
مهم ترین اهداف تأسیس بنیاد موقوفات دکتر افشار
فعالیتهای فرهنگی بهمنظور گسترش زبان فارسی و تحکیم وحدت ملی (انتشار 102 جلد کتاب و رساله و اهداء برخی از آنها، اعطا جایزه سالیانه به پژوهشگران و استادان ایرانی و خارجی، همکاری با دانشگاه تهران و امیرکبیر و مؤسسه لغتنامه دهخدا، کمک و همکاری با وزارت آموزشوپرورش برای احداث بیش از 770 واحد مسکونی و...) و فعالیتهای بهداشتی (بهبود ساختمان موقوفه، ایجاد فضای سبز در بیش از 100 هزار مترمربع، همکاری با شهرداری منطقه ۲۱ برای ایجاد پارک کودک و...) از مهمترین اهداف تأسیس بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی میباشد.
محمود افشار و ایرانیزاسیون (مفهوم وحدت ملی)
دكتر محمود افشار سردبیر ماهنامه آینده بود. هدف این نشریه، آموزش راهكار حكومت كردن و طرح سیاستهای استراتژیك حفظ و تقویت قدرت و بازتابگر تفكر سیاسی بخشی از نخبگان روشنفكر آن زمان ایران بود. این نشریه در کنار تأملات روشنفكرانه، گاه با لحنی تند نیز با دولتمردان و حتی شاه سخن میگفت.
محمود افشار در تیرماه ۱۳۰۴، در اولین شماره سرمقاله آینده به مسئله وحدت ملی پرداخت و ۳۴ سال بعد نیز از ضرورت وحدت ملی و یگانگی زبان در ایران سخن راند.
ازنظر دکتر محمود افشار، وحدت ملی ایران بر چهار ركن؛ یگانگی نژادی، اشتراك مذهب، زندگانی اجتماعی (اشتراك فرهنگی) و وحدت تاریخ استوار میباشد.
دکتر محمود افشار و تعریف پان ایرانیسم
محمود افشار یزدی، درباره پانایرانیسم چنین میگوید:
پانایرانیسم در نظر من باید «ایدهآل» و هدف اشتراک مساعی تمام ساکنین قلمرو زبان فارسی باشد در حفظ زبان و ادبیات مشترک باستانی. منظورم اتحاد کلیه ایرانی نژادان _ فارسها، افغانها، لرها و آذریها، کردها، بلوچها، تاجیکها و غیره است برای حفظ و احترام تاریخ چند هزار سال مشترک و زبان ادبی و ادبیات مشترک. هیچوقت عقلای ایران، اندیشه اینکه به خاک کشورهای دیگر تجاوز کنند را در مخیله خود نداشتهاند. همیشه حرف این بوده است که ما باید ازلحاظ ارضی، وضع کنونی خود را نگاه داریم و استوار کنیم. پانایرانیسم ما باید جنبه دفاعی و فرهنگی داشته باشد نه تهاجمی. به این معنی که در برابر «پان» های دیگر، مانند پانتورانیسم یا پانعربیسم که قصد تجاوز از حدود ارضی خود دارند، مقاومت داشته باشیم.
شعر کعبه وطن دکتر افشار
مراسـت قبلهام ایران و هر کـجا گذرم به کـعـبـه وطـن خویـشـتـن بـود نـظـرم
بهسوی ایـران هـر جـا روم نمـاز کنم که نیـسـت جز وطـن خویـش قبـله دگرم
«نه بخت و دولت آنم که با تو بنـشینم نه صبر و طاقت و آن هم که از تو درگذرم»
وجود حاضـر و غایب منـم که در بومـت دلـم مـقـیـم بـود، گـرچـه دائمالسفرم
«بهرغم فلسفیان بشنو این دقیقه ز من که غـایـبـی تـو و هـرگـز نـرفتی از نظرم»
غبـاری از غم تو بر دلم نشـسته که مـن عـلاج آن نـتـوانـم کـنـم بـه چـشـم نـرم
ستـارگـان را بینـم نه خیمهشببازی چـو شـب بـه خـیمـه آن آسمان فرانـگرام
به لعـبتان فلک ناظـرم، ولـی صد شـکر که سـعد و نـحـس از آنان نمیکـند اثـرم!
«به هر نظر بت ما جلوه میکند، لیـکن کس این کرشمه نبیند که من همینگرم»
تو جلوه بینـی و مشّاطـه را نمیبینی تو صـحنه بینی و مـن پشـت پرده را نگرم