آشنایی با دین زرتشت

اهورامزدا خدای زرتشتیان

اهورامزدای زرتشت؛ خدایی یگانه، غیرمادی، تنها خالق جهان و حاكم هستى است و اراده قدسى خود را توسط روح مقدس (سپنتامینو) و دستیارانش (امشاسپنتا) به انجام می‌رساند. باآنکه اهورامزدا شریكی ندارد؛ اما زرتشتیان معتقدند كه در برابر هر نیكى، یك بدى و روح شرور (انگره مئینو) وجود دارد. زرتشت نیز پیامبری از جانب اهورامزداست که رابط آن‌ها فرشته «وهومنه» می‌باشد همچنین زرتشتیان، فرشته‌ای نیک پندار شبیه جبرئیل با نام «بهمن» دارند.

زرتشت کیست؟

زَرتُشت یا زَردُشت یا اشوزَرتُشت، نام پیامبر ایران باستان و سراینده «گاتاها، کهن‌ترین بخش اوستا» می‌باشد که «مزدیسنا یا دین زرتشتی» به معنی پرستنده اهورامزدا را بنیان گذاشت. زمان تولد زرتشت را ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و زادگاهش را در مناطق مختلفی همچون شهرری، آذربایجان، خوارزم، سیستان، خراسان و آمل می‌دانند. نام مادر زرتشت، دوغدو و پدرش، پوروشسب بوده است. زردشت پسر سوم خانواده بود و ۳ بار ازدواج کرد. وی در سن ۳۰ سالگى به پیامبرى رسید و در سن ۷۷ سالگى در آتشکده‌اى در بلخ (افغانستان) با حمله لشکر قومى مهاجم به شهادت رسید.

زرتشت، شخصی راستی‌پرست و یکتاپرست (اهورامزدا) ‌است و به پیروانش نیز بهدینان و یکتاپرستان می‌گویند. کتاب مقدس زرتشتیان، گات‌ها می‌باشد که سرودها و سخنان شخص زرتشت را شامل می‌شود.

آموزه‌های زرتشت کم‌کم با باورهای ایرانیان آمیخته شد و مزدیسنای کنونی را به وجود آورد که حدود پنج قرن نیز دین رسمی ایران بوده ‌است.

آشنایی با موبد، هیربد و دستور

موبد، هیربد و دستور؛ هر سه از کسانی هستند که با مقام و نقش‌های مختلفی در امور دینی زرتشتی فعالیت داشته‌اند. برای رسیدن به این مقامات نیز باید شخص از کودکی، اجرای مراسم دینی را آموزش دیده و در آن تجربه و تحصیلات کسب کند.

ریشه موبد از واژه «مَگوپَت» و قبیله‌ای از سرزمین ماد بودند که پیشوایان روحانی تنها از بین آن‌ها انتخاب می‌شدند.

هیربد نیز از واژه «آئیتره پئی تی» به معنی آموزگار دینی می‌باشد.

دستور هم از واژه پهلوی «دَستوبَر» به معنی قانون و داوری کردن آمده است.

فروهر چیست؟ 

در باور سنتی زرتشتیان، فروهر نیروی معنوی و پیش برنده اهورایی می‌باشد که در وجود همه انسان‌ها به امانت گذاشته شده است. فروهر پیش از پدید آمدن هر موجودی، وجود داشته و پس از مرگ و نیستی آن‌ها، به عالم بالا رفته و تا ابد می‌ماند.

کتاب اوستا

اوستا، کتاب آسمانى زردشتیان به معناى اساس، بنیان و متن می‌باشد. این کتاب، به زبان و خط اوستایى نوشته شده و متعلق به ایران باستان است که با زبان پهلوى و سانسکریت نیز هم‌ریشه می‌باشد. اوستای اولیه، بسیار بزرگ‌تر با ۳۴۵,۷۰۰ کلمه بر روی ۱۲ هزار پوست گاو بوده ولی اکنون یک‌چهارم آن یعنی ۸۳ هزار کلمه باقی‌مانده است.

اوستا ۵ بخش دارد که عبارت‌اند از؛ یسنا (ادعیه و معارف دینی)، ویسپرد (نیایش)، وندیداد (حلال و حرام)، یشتها و خرده اوستا (اعیاد و مراسم مذهبی).

زبان و خط زرتشتی

پیام اشوزرتشت و اوستا به زبان و خط اوستایی است كه دین دبیره نام دارد و بعضی از زرتشتیان به‌ویژه جوانان نیز آن را آموخته و بهره می‌برند. زرتشتیان گویش ویژه‌ای نزدیک به زبان پهلوی ساسانی دارند که با آن سخن می‌گویند.

زبان کهن‌سال اوستایی، نزدیک به هزار سال است که در نزد مردم منسوخ شده و امروزه نیز به شکل مصنوعی در بین دانشمندان و دین‌داران زرتشتی حفظ و منتقل شده است. در گذشته، واژگان اوستایی به خط پهلوی نوشته می‌شده؛ اما چون ۱۳ حرف بیشتر نداشته، بسیار دشوار و برای تلفظ‌های اوستایی نامناسب بوده است به همین دلیل موبدان و علمای بزرگ ساسانی به‌جای خط اوستایی، خط دبیره یا دین دبیره را اختراع کردند. خط دبیره با داشتن بیش از ۴۰ حرف، تا به امروز از دقیق‌ترین الفباهای دنیا به‌حساب می‌آید.

آشنایی با مفاهیم دین زرتشت

نماد مزدیسنا؛ آتش

مهم‌ترین مباحث مزدیسنا؛ اهورامزدا، زرتشت، شاه (راستی) و ایران.

فرشتگان و شیاطین؛ امشاسپندان: ایزد، اهوراها: دیو و اهریمن

کتاب و عبادت؛ اوستا، گاتاها (یسنه)، وندیداد (ویسپرد)، یشت (خرده‌ اوستا)، آبزور، نیایش اهونی ویریا و آتشکده.

روایت‌ها و افسانه‌ها؛ دین‌کرد (بندهشن)، ارداویراف‌نامه، جاماسب‌‌نامه و قصه سنجان.

تاریخ و فرهنگ؛ آئین زروانی، گاه‌شماری اوستایی نو (جشن‌های زرتشتی)، ازدواج و فرشگرد.

پیروان؛ مزدیسنا در هندوستان (ایرانیان زرتشتی) و پارسیان (ایرانیان).

دین زرتشتیان چیست؟

كشف آتش در تاریخ ایران به پیش از اشوزرتشت می‌رسد و پس از زرتشت، آتشکده‌هایی مورداحترام برای تأمین آتش اجاق خانواده‌ها ساخته شد. زرتشتیان همچون نیاكان آریایی خود، همواره «چهار آخشیج؛ هوا، خاك، آب و آتش» را پاک‌کننده دانسته و برای هر یک سرودهای نیایشی داشتند. پس آن‌ها آتش‌پرست نیستند؛ بلکه همواره سعی می‌کنند تا آتش و آن ۳ عنصر دیگر را آلوده نسازند.  

در اعتقاد و تفکر اشوزرتشت، خداوند را باید در روشنایی جستجو و نیایش كرد و فرقی ندارد که نور خورشید، ماه، چراغ و یا آتش باشد.

به‌طورکلی ایرانیان باستان، آتش را نمادی از موجودیت خود و هویت ملی همچنین از بین برنده ناپاکی‌ها دانسته و معتقدند که گرما و انرژی آتش، چرخه‌ای صنعت و پیشرفت را به گردش می‌آورد. بنابراین زرتشتیان نیز همچون اجداد خود، همچنان از آتش در آتشکده‌ها مراقبت کرده تا پویایی روشنایی در هستی را یادآوری کنند.

اصول و عقاید دین زرتشت

طبق آیین زردشت، عمر جهان ۱۲ هزارساله است كه به ۴ دوره سه‌هزارساله تقسیم می‌شود؛ دوره فروهران و عصر روحانی دنیا، دوران آفرینش جسمانی و عصر طلایى تاریخ، دوران سلطنت شهریاران و تسلط اهریمن، دوران ظهور زرتشت و موعودهاى سه‌گانه آن (سوشیانت‌ها).

در تعالیم زرتشت، سه اصل مهم «پندار نیک، گفتار نیکوکردار نیک» وجود دارد که مشابه آن در ادیان دیگر نیز یافت می‌شود. دین زرتشت، نسبت به همه‌چیز مخصوصاً سرنوشت انسان خوش‌بین است و انسان ازنظر زرتشت، آزاد و مختار آفریده شده که هیچ جبری بر او حاکم نیست.

در دین زرتشت براى آتش، كار و آبادانى، شهرنشینى، دامدارى، حیوانات بخصوص سگ و گاو ارزش زیادی قائل هستند و همچنین حفر قنات، کشاورزی، پرورش دام و طیور، سیر كردن گرسنگان و چهارپایان، كمك به مستمندان، زایش و پرورش نسل، پیروى از راستى، مفید بودن براى خانه و جامعه و... نیز در این آیین بسیار مهم می‌باشند.

آخرالزمان

در هزاره گرایى (یک دوره هزارساله از تاریخ) زرتشتى، انتظار ظهور ۳ منجى از نسل زردشت مطرح می‌باشد که یکى پس از دیگرى، عدالت را در جهان برقرار خواهند کرد.

این سه منجی عبارت‌اند از؛ هوشیدر ۱۰۰۰ سال پس از زردشت، هوشیدرماه ۲۰۰۰ سال پس از زردشت و سوشیانس (سوشیانت) ۳۰۰۰ سال پس از زردشت که با ظهورش به جهان پایان می‌دهد.

زندگی پس از مرگ

در بینش اشوزرتشت، آیین كنش و واكنش برقرار است بدین گونه که شخص كژاندیش و دروغ‌گو کیفر اعمالش را در جهنم می‌بیند و در مقابل، به نیكوكاران در جهان مادی و مینوی، در بهشت پاداش می‌رسد.

بقاى روح پس از مرگ

زردشتیان معتقدند که روح جاودانه است و پس از ترک جسم مادی تا روز رستاخیز در عالم برزخ باقی مى‌ماند. همچنین آن‌ها به بهشت، دوزخ، صراط و سنجش اعمال نیز اعتقاد دارند. بهشت زردشتی‌ها مشابه بهشت مسلمانان است، اما چون آتش را مقدس می‌دانند دوزخشان برعکس دوزخ مسلمانان، جایى بسیار سرد و کثیف می‌باشد که در آن، انواع جانوران به آزار گناهکاران مشغول هستند.