خانه کلاهدوزها ( موزه آب یزد )

در كنار مجموعه مشهور امیرچخماق یزد، به دیدار «خانه کلاهدوزها یا موزه آب» یكی از دیدنی‌ترین موزه‌های یزد می‌رویم.

موزه آب؛ خانه کلاهدوزها

هنگامی‌که رو به‌سوی خیابان قیام حركت می‌کنیم؛ ساختمان زیبای کلاهدوزها یكی از خانه‌های منحصربه‌فرد دوره قاجاری را می‌بینیم که امروزه به موزه آب تبدیل شده و از در كوچک آن وارد می‌شویم.

این بنای ۷۲۰ مترمربعی، به دستور «حاج سید علی‌اکبر كلاهدوز» تاجر مشهور و بلندآوازه آن زمان و در سال ۱۲۶۶ تا 1269 هـ.ش ساخته شده است.

بد نیست بدانید که علاوه‌بر با آقای کلاهدوز و همسرشان؛ دختر، دو پسر، عروس‌هایشان و نیز دو خانواده از خدمتکارانشان هم روزگاری در این خانه زندگی می‌کردند و دو قنات «رحیم‌آباد و زارچ» نیز از آن عبور می‌کردند؛ البته قنات زارچ همچنان در زیر خانه کلاهدوزها در جریان است.

معماری موزه آب یزد

ساختمان موزه آب یزد، در ۵ طبقه بنا شده است. پس از بازدید از بنای سنتی طبقه اول و با گذر از چند پله، به طبقه دوم خانه می‌رویم؛ جایی که یک پایاب هشت‌ضلعی در عمق ۱۰ متری زمین آن قرار دارد و به جهت دمای ثابت و فضای مطلوب، جای خوبی برای نگهداری خوراكی محسوب می‌شده است. در میان این طبقه، یک حوض آب وجود دارد كه با گذر دائمی آب قنات، همیشه خنک و مطبوع بوده است.

به‌سوی طبقه سوم خانه یعنی زیرزمین گام برمی‌داریم. از دالان‌ها و اتاق‌های متعدد این طبقه عبور می‌کنیم؛ جایی که زمانی نقش محل سكونت اهالی خانه را در روزهای گرم‌وخشک تابستان داشته و امروزه بخش اصلی آن، به نمایشگاه لوازم مختلف حفر قنوات، ابزار و ادوات اندازه‌گیری حجم آب، وسایل تأمین روشنایی در قنات، اسناد و مدارک خریدوفروش آب و وقف‌نامه‌های قدیمی، کتابچه میراب‌ها و اسناد توزیع آب، ظروف نگهداری و حمل آب و بسیاری لوازم و اشیاء ارزشمند دیگر تبدیل شده است.

به طبقه چهارم یا همكف خانه می‌رویم؛ همان طبقه‌ای كه از در ورودی موزه وارد آن می‌شویم. در این طبقه اتاق‎های پنج‌دری، تالار، اتاق ارسی، آشپزخانه و محل زندگی خدمتکاران خانه قرار دارد که با نقوش گچ كاری کم‌نظیر معروف به نقوش گیاهی در زمینه سیم‌گل کمرنگ (کاه‌گل بسیار ظریف) تزیین شده است.

چرا مقنی ها لباس سفید می پوشند؟

شاید بد نباشد كه در اینجا، علت سفید پوشیدن مقنی‌های زحمت‌کش را بگوییم. دلیل اول، دیدن همدیگر در داخل چاه‌های بزرگ و عظیم حفر قنات و دلیل دوم هم نقش كفن داشتن آن‌ها برای این مقنی‌های مهربان بوده است.

تالار آیینه موزه آب یزد

تالار آیینه یكی از زیباترین بخش‌های خانه كلاهدوزهاست، ببینید و تحسین گر هنرمندان معمار آن دوره از تاریخ باشید. 

وارد اتاق اسناد می‌شویم، با دقت اسناد موجود را بررسی می‌کنیم. جالب است بدانید که در برخی از اسناد، مهریه زن را آب تعیین کرده‌اند؛ چراکه آب در كویر، حكم طلا را داشته است. در میان بعضی اسناد هم به چشم می‌خورد؛ خیرینی كه برای زنان بی‌سرپرست و یتیمان نیز سهم آب در نظر می‌گرفتند.

پشت بام موزه آب

طبقه پنجم خانه همان پشت‌بام می‌باشد؛ جایی که روزگاری، یک چاه خانه در آن قرار داشته و 2 نفر، آب قنات «رحیم‌آباد» جاری از زیر خانه را بالا می‌کشیدند تا آب را به داخل یک منبع بریزند و اعضای خانه را در طبقه همكف سیراب از آب مصرفی بنمایند. این‌چنین هست كه می‌گویند خانه کلاهدوزها از حدود ۱۵۰ سال پیش، دارای آب ‌لوله‌کشی بوده است.

اشیا تاریخی موزه آب

بد نیست بدانیم که با بالا و پایین رفتن از این طبقات، درمجموع می‌توانیم شاهد بیش از ۲۰۰ شیء تاریخی از وسایل مرتبط با کندن کاریز تا اسناد و مدارک برخی از قنات‎های اصلی یزد باشیم.

ابزار و آثار موزه آب عبارت‌اند از کلنگ‎های ویژه کندن کاریز، چرخ ‎چاه، لباس مقنی، انواع شیر‎های برداشت آب از آب‌انبارها، ظرف‎های سفالی و شیشه‌ای ویژه ترابری و نگهداری آب، یک رشته مشک سقایی، ماکت چگونگی گردش آب قنات‎ها، اسناد و مدارک، وقف نامه‎ها و... .

آیا می‌دانید که نخستین ساعت آبی دنیا با قدمت ۷۰۰ ساله، در موزه آب یزد نگهداری می‌شود؟! این ساعت به دوره «سید رکن‌الدین» بازمی‌گردد.

بازدید از موزه آب یزد

نوشته یزد کجا بریم؟ می‌تواند راهنمای خوبی برای سفر به یزد باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد موزه آب یزد با پشتیبان آنلاین رادینا تماس بگیرید.