مجموعه شاهزاده فاضل یزد

مجموعه شاهزاده فاضل یزد

مجموعه شاهزاده فاضل یزد متشکل از 3 بخش بقعه و زیارتگاه، حسینیه و بازار به همین نام می‌باشد که قدمت آن، به قرن هشتم هـ.ش و دوره تیموریان برمی‌گردد و امروزه، در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معرفی بقعه شاهزاده فاضل یزد

ازآنجایی‌که شهر دارالعباده یزد همواره شهری امن و میزبان امامان، فرزندان و نوادگان ایشان بوده، دارای زیارتگاه‌ها و بقعه‌های فراوانی می‌باشد که هم ازلحاظ مذهبی و هم تاریخی بسیار باارزش هستند. یکی از این زیارتگاه‌های تاریخی که به نام «شاهزاده فاضل یا شازده فاضل» شهرت دارد، در بافت تاریخی خیابان امام و مرکز شهر یزد واقع‌ شده است.

زائران و مسافرانی که اغلب از جنوب کشور برای خرید و درمان به یزد می‌آیند، به خاطر موقعیت مکانی زیارتگاه شاهزاده فاضل یزد در نزدیکی بازارهای سنتی یزد، حتماً یک سری هم به این بقعه و بازار شاهزاده فاضل می‌زنند و می‌توانند علاوه‌بر زیارت و اقامه نماز، به استراحت در این زیارتگاه نیز بپردازند.

مقبره شاهزاده فاضل متعلق به کیست؟

در مورد اینکه چه کسی در مقبره شاهزاده فاضل آرمیده است، بحث‌هایی وجود دارد:

_ یک کتیبه کاشی معرق اثر دست «قطب‌الدین خضرشاه مؤلف جامع مفیدی» که بر بالای زیارتگاه نصب شده، بیان می‌کند که در سال 725 هـ.ش و زمان حفر خندقِ شهر به دستور «امیر مبارزالدّین محمّد بن مظفّر»، یک جسد سالم با مصحفی بر روی سینه در آن مکان یافت شده که مربوط به «فضل بن امام موسى کاظم» متوفى سال 196 هـ.ش می‌باشد.

_ امیر مبارزالدین نیز در آن دوره به علت دیدن خوابی از کرامات این فرد، دستور داده تا نبش قبر نکنند و با کشیدن دیواری کوچک در اطراف آن، یک بقعه زیبا در آنجا بسازند. بعدها در سال 819 ﻫـ.ش، «امیر قطب‌الدّین خضر شاه بن شمس‌الدین محمّد» هم قطعه‌ زمین مجاور دیوار بقعه را خریده و ساختمانِ مزار را توسعه داده است.

_ زرتشتیان اعتقاد دارند که این پیکر، متعلق به یکی از شاهزادگان ساسانی معروف به «پیر برج» است و مانند پیر هریشت، پیر بلبسگر، پیر نارستان و... بسیار مورداحترام ایشان می‌باشد؛ اما این ادّعا به‌طورکلی مردود است، زیرا در اینجا کلمه «پیر» به مفهوم کهنه و مزار قدیمی است و اصطلاح «پیر برج»‌ معنی مزار قدیمی و کهنه نزدیک برج شهر یزد را دارد.

_ روایتی دیگر، این بقعه را مدفن یکى از مضروبین واقعه فهرج در سال 725 ﻫـ.ش می‌داند و یا به امامزاده «سعید فضل بن موسی‌الرضا» برادر علی بن موسی‌الرضا (ع) ربط می‌دهند.

_ اما آنچه مسلم می‌باشد، این است که مقبره شاهزاده فاضل یزد برخلاف شهرت محلی آن، مربوط به «شاه فاضل فرزند امام هفتم» نمی‌باشد و ازآنجایی‌که شهر یزد، همواره مأمن و محل سکونت بسیاری از سادات عُریضی (منسوب به علی بن جعفرالصادق) بوده و اینک هم آن‌ها بارگاه‌های زیادی دارند؛ لذا به‌احتمال‌زیاد، مزار شاهزاده فاضل نیز متعلق به یکی از این سادات عریضی است و نام اصلی وی «سید فضل بن علی بن محمد بن علی بن احمد بن محمد بن عیسی بن علی بن حسن بن محمد بن علی العریضی بن امام جعفرصادق (ع)» می‌باشد.

معماری بقعه شاهزاده فاضل یزد

زیارتگاه شاهزاده فاضل یزد، در قرن هشتم هـ.ش ساخته شده و بر اساس نوشته‌ «جامع جعفری»، این بنا در سال 1190 ﻫـ.ش مرمّت یافته و «عبدالوهّاب طرّاز» اتمام آن را مربوط به سال 1203 ﻫـ.ش می‌داند.

بقعه دارای ۲ طبقه سراسر آیینه‌کاری، گچ‌بری و نقاشی‌های زیبا و ظریف می‌باشد و ۲ ورودی مجزا دارد که یکی به خیابان امام خمینی و دیگری به بازار شاهزاده فاضل راه می‌یابد. در ضلع شمالی بقعه، غرفه‌ای مزین به آیینه‌کاری و خطوط ثلث با دو در بزرگ جدید و مشبک رنگین نصب گردیده و در ضلع غربی هم پنجره‌های مشبک آجری به‌همراه چند صفه تعبیه شده است.

برای احداث گنبد بنا، ۱۲ ستون بزرگ در ۴ جهت بقعه شاهزاده فاضل نصب و در وسط آن، یک ضریح بسیار باشکوه با پوشش نقره و آب‌طلا قرار گرفته است. در سال 1328 ﻫ‌ـ.ش نیز بر در ضریح بقعه، یک کتیبه‌ 6 متری قلم‌زنی شده با مضمون «السلام علیک یا شاهزاده فاضل، سازنده یزد محمّد دهقان» نصب گردیده است.

گنبد کم‌خیز ۸ متری و دوپوش بقعه با مقرنس‌کاری‌های جالب و آهیانه (جمجمه) آن هم با رسمی‌بندی، آینه‌کاری و فیل‌پوش‌ها (قطعه‌ای از طاق به شکل مخروطی) تزیین شده؛ ولی در زاویه‌های جرز متّصل به گنبد، پشت‌بام و بناى ساده بیرونى بنا ازنظر سبک معمارى، جلوه‌ و شاهکار خاصی ندارد و از جنس آجر می‌باشد. همین اواخر، در ۴ طرف زیر گنبد یک پنجره مشبک آهنی و در ساقه آن هم چندین پنجره کوچک در ۴ جهت گنبد تعبیه شده و داخل آن نیز با اشعار «محتشم کاشانی» در پس‌زمینه لاجوردی تزیین گردیده است.

سردر آستانه شاهزاده فاضل یک قوس جناغی، طاق‌نماها و دو گلدسته دارد که مزین به خطوط کوفی بنایی، لوز، کاشی هفت‌رنگ و نقوش اسلیمی، ترنجی و ختایی می‌باشد. سطح خارجی گنبد (خود) دوپوسته پیوسته با قوس شبدری تند نیز با همین کاشی هفت‌رنگ و نقوش تزیین شده است.

بدنه داخلی بقعه، به‌صورت عرقچینی به قطر ۱۰ و ارتفاع تقریبی ۱۵ متر می‌باشد که با ‌کاشی‌کاری طرح هندسی و ترکیبی از ستاره‌‌هاى شش‌پر و شش‌ضلعی‌ها و همچنین حاشیه‌ای از کاشى معرق مزین شده و زیبایی خاصی به آن بخشیده است. در انتهای پایه‌های ستون بقعه که گنبدخانه بر آن قرار دارد هم «سوره ملک» تمام فضای آن را مزیّن ساخته است. در مورد کف زیارتگاه نیز باید گفت که تمامی قسمت‌های آن، مفروش به سنگ می‌باشد.

ساختمان زیارتگاه شاهزاده فاضل یزد

زیارتگاه شاهزاده فاضل، دارای 2 حیاط یا صحن متصل به گنبدخانه قدیمی با یک هشتی زیباست که یکی در شمال بقعه و دیگری در شرق آن قرار دارد.

در انتهای صحن شمالی، یک سنگ‌قبر متعلّق به «سید سلیمان» از همراهان امامزاده فاضل وجود دارد که وی در این مکان شهید شده است. بر بالای در اصلی بارگاه هم ترجمه ‌سنگ‌قبر، بر روی کاشی آن انجام و نصب گردیده است.

در گذشته، در اصلی بقعه شاهزاده فاضل یزد به سمت شمال و ایوان باشکوه، مناره بلند، حسینیه و بازار آن باز می‌شده؛ اما امروزه، از در شرقی سمت خیابان امام خمینی بیشتر تردد می‌شود که شامل ایوان و سردری زیبا به ارتفاع تقریبی ۶ متر می‌باشد.

كتیبه تاریخی بقعه شاهزاده فاضل

تنها کتیبه قدیمی و موجود در این مقبره، کتیبه کاشی معرق عصر تیموری به‌اندازه 70 در 90 سانتیمتر است که به‌صورت عمودی بر بالای سر قبر منصوب شده و حاوی این عبارت عربی می‌باشد:

«استشهد فی سبیل الله الحی الرزاق فرحاً بما آتاه من فضله الخالق الامام بن الامام سبط رسول الله الملک العالم الفضل بن الإمام العالم موسى الکاظم بن الامام الناطق جعفر الصادق بن الإمام القادر محمد الباقر ابن الإمام الزاهد بن علی بن ابی‌طالب  سلام‌الله علی آبائه الکرام و علیه‌السلام فی حدود سنه اثنتین و ماتین».

حسینیه شاهزاده فاضل

یزد، حسینیه ایران است که شهره به جایگاه هیئت‌های بزرگ عزاداری و برگزارکننده شیوه‌های منحصربه‌فرد مراسم مذهبی می‌باشد. در طی سال­های اخیر و به دلیل پخش مستقیم این مراسم باشکوه از شبکه‌های تلویزیونی، علاقه‌مندان و گردشگران زیادی به این شهر جذب شده‌اند که تنها برای دیدن این مراسم به یزد سفر می‌کنند.

حسینیه شاهزاده فاضل هم که در کنار در ورودی بازار و همسایگی زیارتگاه شاهزاده فاضل قرار دارد؛ یکی از بزرگ‌ترین حسینیه‌های برگزارکننده مراسم ماه محرم و عزاداری هیئت‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی می‌باشد.

حسینیه شاهزاده فاضل یزد، در داخل خیابان امام خمینی یزد واقع شده و قدمتش به دوره قاجار می‌رسد که در تاریخ ۱۰ خردادماه سال ۱۳۸۲ هـ.ش با شماره ۹۱۳۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است.

این حسینیه به‌همراه حسینیه بزرگ فهادان و مسجد روضه محمدیه، مثلث مکانی عزاداری‌های یزد هستند که اغلب از شبکه‌های تلویزیونی، به‌صورت زنده پخش می­شود و اوج این عزاداری‌ها در شب عاشورا با حضور بزرگ‌ترین دسته‌های سینه‌زنی یزد، در حسینیه شاهزاده فاضل یزد می‌باشد.

نخل برداری

نخل برداری، یکی دیگر از مراسم باشکوهی است که هرساله ایام محرم، در اکثر نقاط استان یزد ازجمله تکیه امیرچخماق اجرا می‌شود. حسینیه شاهزاده فاضل نیز نخلی قدیمی در کنار یکی از ورودی‌های زیارتگاه شاهزاده فاضل دارد؛ ولی سال‌هاست که به علت قدمت زیاد و فرسودگی، از جای خود تکان نخورده و تنها در شب‌های عاشورا، به محلی برای روشن کردن شمع و برگزاری شامِ غریبان قناعت کرده است.

مراسم مجمع جهانی شیرخوارگان حسینی

حسینیه بزرگ و آستان امامزاده شاهزاده فاضل یزد، چند دهه‌ای است که مانند حسینیه «سید محمد آقا» و اکثر نقاط شهر، محل برگزاری مراسم مجمع جهانی شیرخوارگان حسینی با حضور مادران و شیرخوارگان یزدی می‌باشد؛ به این‌گونه که در اولین صبح جمعه محرم، بانوان یزدی با پوشاندن لباس‌های مخصوص به فرزندانشان در مساجد، امامزاده‌ها، حسینیه‌ها و تکایا گرد هم می‌آیند و اشک ماتم بر شیرخواره امام حسین (ع) می‌ریزند. اطعام شرکت‌کنندگان و مداحی روحانیون هم از دیگر برنامه‌های این مراسم می‌باشد.

اگر قصد اقامت و رزرو هتل سنتی در شهر تاریخی یزد را دارید، هتل فاضلی یزد که در نزدیکی مجموعه شاهزاده فاضل یزد می‌باشد، گزینه مناسبی جهت رزرو به شمار می‌آید.

در هنگام اقامت در شهر جهانی یزد، می‌توانید از تورهای یزدگردیو  تورهای کویرنوردی باکیفیت رادینا استفاده نمایید.