مجموعه تاریخی مهرپادین مهریز

مجموعه تاریخی مهرپادین مهریز

مجموعه تاریخی مهرپادین مهریز، یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری یزد و هسته اولیه شکل‌گیری شهر مهریز به شمار می‌رود که شامل قلعه، مسجد جامع (زمستانه و تابستانه)، حسینیه، امامزاده، آب‌انبار، حمام، بازارچه و خانه‌های قدیمی خشتی با نورگیرهای زیبا و بادگیرهای بلندبالا می‌شود. قدیمی‌ترین بخش محله و مجموعه مهرپادین، متعلق به قرن 8 هـ.ش است.

واژه «مهرپادین» از ۲ کلمه مهر به معنی خورشید و پادین به معنی سرزمین تشکیل شده و درمجموع به مفهوم سرزمین خورشید می‌باشد.

معرفی قلعه مهرپادین مهریز

قلعه مهرپادین مهریز، ازجمله اماکن تاریخی و جاذبه‌های گردشگری مهریز در استان یزد می‌باشد که در ۳۰ کیلومتری مرکز استان (یزد) قرار گرفته و همه‌ساله، گردشگران زیادی از آن بازدید می‌کنند.

قلعه مهرپادین مهریز با مساحتی به طول ۱۶۰ و عرض ۱۴۸ متر، دارای 2 حصار دفاعی 6 متری خشتی و ۹ برج مدور 8 متری می‌باشد که سکونتگاهی موقت و متعلق به قرن 8 هـ.ش بوده است. این قلعه با قرار گرفتن در میان باغ‌های میوه و زمین‌های زراعی، بر تمام شهر تسلط داشته است.

برخی، قدمت ساخت قلعه تاریخی مهرپادین مهریز را به دوران صفویه و بعضی، به دوران حکومت آل مظفر (قرن ۸ هـ.ش) و زمان ساخت ارسن یا مجموعه شهری مهرپادین نسبت می‌دهند. در این زمینه، یک روایت محلی هم وجود دارد که قلعه مهرپادین مهریز را ساخته دست پسرکی می‌داند که در جریان حمله مغولان به قصبه مهریجرد و کشته شدن تمامی مردم آن، زنده می‌ماند و سربازان مغول او را به اهالی سریزد در نزدیکی مهریجرد تحویل می‌دهند. وی پس از بزرگ شدن، قلعه‌ای خشتی و بزرگ با برج و بارویی بلند و خندقی عمیق می‌سازد تا در برابر چنین رخدادهایی، بتواند از شهرش دفاع کند. قلعه‌ای باشکوه که تا همین چند دهه پیش، به‌طور موقت فعال و مسکونی بوده و تنها در مواقع خطر یا حمله دشمن، اهالی روستا را در کنار هم جمع و حفظ می‌کرده است. در چنین ایامی، اهالی برای طلب کمک از قلعه‌های دیگر، در روز از دود و در شب هم به‌وسیله چیزی شبیه چوب سوخته چشمک‌زن استفاده می‌کردند. این قلعه همچنین به‌عنوان انبار کالا و محصولات کشاورزی، آذوقه و دام نیز کاربرد داشته است.

شگفتی های معماری قلعه تاریخی مهرپادین مهریز

قلعه مهرپادین مهریز یک در ورودی چوبی و ۲ لته دارد که با گل‌میخ‌های فلزی تزیین شده و سردر ورودی آن هم دارای قوسی خوش‌فرم و نیزه‌دار می‌باشد.

یک هشتی در بین دو حصار بیرونی و درونی قلعه مهریز وجود دارد که از زیرزمین آن برای نگهداری کالا استفاده می‌شده است. با گذر از در ورودی، به شاه کوچه یا گذر اصلی قلعه با پهنای 3.30 متری می‌رسید که جهت آن شمالی_جنوبی می‌باشد؛ اما کوچه‌ها و گذرهای فرعی قلعه مهرپادین، 1.70 متر و در جهت شرقی_غربی ساخته ‌شده‌اند.

فضای داخلی قلعه هم شامل فضای شاه‌نشین یا ارباب‌نشین قلعه در مرتفع‌ترین و مشرف‌ترین بخش بنا (بالای فضای ورودی)، بخش مسکونی (شاه‌نشین و عام نشین)، فضای عمومی یا مذهبی، انبار نگهداری کالا، اسطبل، دالان‌ها و فضاهای ارتباطی متعدد بوده است که نظم و چیدمان فوق‌العاده و بی‌نظیر فضاهای مذکور، از پیچیدگی خاصی برخوردار می‌باشد. این قلعه همچنین چندین اتاق اشکوب کاه‌گلی نیز دارد که طبقه فوقانی آن، برای سکونت مردم و طبقه پایینش هم برای نگهداری احشام بوده و با راه‌پله‌ای باریک و خشتی به هم متصل هستند. در قسمت شرقی قلعه، یک چاه قنات عمیق وجود دارد که احتمالاً آب موردنیاز قلعه را تأمین می‌کرده است.

قلعه خشتی مهرپادین مهریز، در سال ۱۳۸۱ هـ.ش با شماره ۶۱۴۳ در فهرست آثار میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است.

مسجد جامع کبیر مهرپادین مهریز

مسجد جامع کبیر مهرپادین مهریز، یکی از مساجد ارزشمند تاریخی شهرستان مهریز و استان یزد است که با 3000 متر وسعت دارای گنبدخانه، مناره، ایوان، صحن و شبستان تابستانی و زمستانی می‌باشد. یک كتیبه بر روی مناره سردر مسجد نصب شده كه بیانگر قدمت مسجد جامع مهرپادین مهریز است و آن را متعلق به دوران آل مظفر و اوایل قرن هشتم هـ.ش می‌داند، همچنین این مسجد را ساخته شخصی به نام «محفوظ بن محمد» معرفی می‌کند. مسجد جامع کبیر مهرپادین مهریز، در سال 1378 هـ.ش به ثبت ملی رسیده است.

شاخص‌ترین قسمت این مسجد، مناره 30 متری یک‌دانه آن می‌باشد که به‌صورت یک نماد زیبای شهری، در کنار سردر ورودی مسجد جامع مهرپادین خودنمایی می‌کند و یکی از اصیل‌ترین عناصر این مسجد به شمار می‌رود. در ارتفاع 5 متری این مناره نیز کتیبه‌ای 400 ساله از کاشی معرق و به خط نسخ نصب شده که بیانگر قدمت مسجد مهرپادین می‌باشد.

حسینیه ارشاد مهرپادین مهریز

حسینیه ارشاد مهرپادین مهریز، در قسمت غربی مسجد جامع و جوی آب قرار دارد که قدمت آن را به دوره آل مظفر نسبت داده‌اند و هم‌زمان با مسجد جامع ساخته شده است. در اطراف حسینیه ارشاد مهریز، سازه‌هایی دیگر همچون آسیاب و بازارچه نیز وجود داشته که به علت خیابان‌کشی از بین رفته‌اند؛ البته تعداد کمی حجره، از این بازار قدیمی باقی ‌مانده که استفاده نمی‌شود.

امامزاده سید غیاث الدین مهریز

زیارتگاه امامزاده سید غیاث‌الدین مهریز، یکی دیگر از شگفتی معماری در مهرپادین مهریز می‌باشد که به دلیل قرار داشتن در بافت سنتی شهر و نیز سبك معماری و تاریخی بنای آن، همواره موردتوجه اهل‌فن و هنر و یکی از جاذبه‌های گردشگری و مذهبی مهریز بوده است. سال ساخت آستان مقدس امامزاده غیاث‌الدین (علیه‌السلام) مهریز به 553 هـ.ش می‌رسد و با قدمتی ۹۰۰ ساله در بین شبستان، تابستان خانه و زمستان‌خانه مسجد جامع كبیر مهرپادین قرار گرفته که این امر، ارزش امامزاده را مضاعف نموده است.

زیارتگاه غیاث‌الدین دارای یک ضریح فلزی با روکش آب‌نقره، گلدسته‌ای به ارتفاع 25 متر و یک گنبد به قطر ۱۶ و ارتفاع 8 متر می‌باشد. این امامزاده به «کشته خانه» نیز معروف است. بنا بر روایتی؛ در زمان هجوم مغول‌ها یا افغان‌ها، گروهی از مردم به اینجا پناه آورده بودند که موردحمله قرار گرفته و قتل‌عام گردیدند سپس همگی در یک گور دسته‌جمعی به خاک سپرده شدند و این‌گونه به کشته خانه معروف گشته است. سال‌ها بعد با نبش قبر در میان کشته‌شدگان، جسد سالمی با پارچه سبز بر روی آن پیدا شد که بنابر نوشته‌های تاریخی، متعلق به بیست و یکمین نسل از امام زین‌العابدین (ع) می‌باشد و زیارتگاهی برای آن بنا گردیده است. در وسط این بقعه، سنگ‌قبری به عرض 1.25 و طول 2.50 متر قرار دارد که اطراف آن، کاشی‌کاری شده و بیش از یک متر آن در زیر خاک می‌باشد. این بنا در سال ۱۳۴۲ هـ.ش مرمت و بازسازى شده و بر روی دیوار اصلى آن، آثار گچ‌بری و نوشته‌های یادگارى نیز دیده می‌شود.

قنات مهرپادین مهریز

قنات مهرپادین مهریز، توسط «مهرنگار فرزند انوشیروان ساسانی» در روستای مهریجرد و غرب مسجد جامع کبیر مهرپادین مهریز ساخته شده که مسیر آن از داخل یک کوچه سنگ‌فرش، می‌گذشته است. اکنون نیز در وسط این کوچه، یک جوی باریک آب روان می‌گذرد که دیگر از قنات تأمین نمی‌شود و از یک چاه تغذیه می‌کند. در اطراف این رود، چندین درخت توت و چنار قدیمی قرار دارد و کوچه‌ای سرسبز و شکیل را ساخته‌اند.

آب انبار مهرپادین

آب‌انبار مهرپادین، در شمال شبستان مسجد جامع مهرپادین قرار گرفته است و تنها آب‌انبار محله مهرپادین می‌باشد که تمامی اهالی محله و حتی محله‌های کوچک‌تر اطراف آب‌انبار هم از آن استفاده می‌کنند.

حمام تاریخی مهرپادین مهریز 

حمام تاریخی مهرپادین مهریز، یکی از بناهای قدیمی مجموعه مهرپادین مهریز و دیدنی‌های یزد به شمار می‌رود که قدمت آن به دوران قاجار می‌رسد؛ اما ساختمان اصلی آن، هم‌زمان با پیدایش مجموعه مهرپادین (قلعه، مسجد، حمام و ...) در قرن 8 هـ.ش و دوران آل مظفر پایه‌ریزی شده است. ابعاد مختلف آجرهای به‌کاررفته در ساخت این حمام نیز بیانگر مرمت بنا در دوره‌های گوناگون می‌باشد.

حمام مهرپادین مهریز با 500 متر زیربنا در کنار در ورودی مسجد جامع مهرپادین مهریز قرار گرفته که شامل گرمخانه و خزینه می‌شود. گرچه حمام‌های عمومی در آن زمان، اصولاً تنها یک قسمت داشته‌اند که به‌صورت نوبتی استفاده می‌شده؛ اما حمام قدیمی مهرپادین دارای 2 قسمت جداگانه زنانه و مردانه بوده و ازلحاظ نظم عناصر و فضاهای حمام ایرانی، در نوع خود بی‌نظیر می‌باشد.

با گذر از در ورودی و هشتی حمام تاریخی مهرپادین، سربینه (رختکن) دیده می‌شود که نقشه‌ای زیبا و 8 ضلعی دارد. کف این گرمخانه، 4 پله پایین‌تر از رختکن می‌باشد و به‌وسیله یک دالان باریک به حوض هشت‌ضلعی خشتی با عمق ۵۰ سانتی‌متر و پاشویه‌ای به عرض ۲۰ سانتیمتر متصل شده است.

در قسمت شرقی حمام، یك خزینه و مجرای عبور و كنترل آب خزینه قرار دارد که آب موردنیاز خود را از قنات مهرپادین تأمین می‌کرده است. این خزینه، امروزه جای خود را با دوش‌های مدرن عوض کرده و دیگر آن کارآیی را ندارد.

حمام تاریخی مهرپادین مهریز با شماره ثبت ۲۳۳۳ در تاریخ ۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۸ هـ.ش به‌عنوان یک اثر ملی ایرانی به ثبت رسیده است.

رستوران سنتی چهل دخترون مهریز

در روند فرسایش و تخریب حمام مهرپادین مهریز، دو جوان مهریزی در سال 1386 هـ.ش برای جلوگیری از این امر، حمام تاریخی مهرپادین را به رستوران سنتی «چهل دخترون» تبدیل کرده‌اند. وجه‌تسمیه این رستوران، به داستان حمله مغولان به این منطقه و درخواست 40 دختر از خداوند برای در امان ماندن از تهاجم سربازان مغول و حفظ پاک‌دامنی خود برمی‌گردد که دعای آنان، با گشوده شدن زمین و پناهنده شدن آن‌ها در زیر زمین مستجاب می‌شود و ازآن‌پس این منطقه به نام «چهل دخترون» معروف می‌گردد.

کافه‌رستوران چهل دخترون، در حمام تاریخی مهرپادین و به همت استادان گچ‌کار «علی‌اصغر زارع و روح‌اله زارع عصمت‌آباد» سفیدکاری و گچ‌بری شده و پس از بازسازی، به‌عنوان رستوران چهل دخترون یزد مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.

اگر قصد اقامت در مهریز و رزرو هتل سنتی در بافت تاریخی شهر مهریز را دارید، هتل باغ پهلوانپور مهریز که در نزدیکی مجموعه تاریخی مهرپادین مهریز می‌باشد، گزینه مناسبی جهت رزرو به شمار می‌آید.

هنگام اقامت در شهر تاریخی مهریز می‌توانید از  تور یک روزه مهریزگردیو تورهای کویر نوردی باکیفیت رادینا استفاده نمایید.    

برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره مجموعه تاریخی مهرپادین مهریز با پشتیبان آنلاین رادینا تماس بگیرید.