آب انبار دو شیر اشکذر

آب انبار دوشیر (آب انبار ملا ابراهیم)

آب‌انبار دوشیر معروف به آب‌انبار ملا ابراهیم، در منطقه فیروزآباد اشکذر قرار گرفته و تقریباً 20 کیلومتر تا یزد فاصله دارد. زمان ساخت این آب‌انبار، مربوط به دوره پهلوی اول می‌باشد و مصالحی که در ساخت آن به‌کاررفته، آجر، گل و خشت است. همچنین آب‌انبار دو شیر اشکذر دارای یک مخزن، دو بادگیر و پانزده پله می‌باشد. اتفاق خجسته‌ای که برای این آب‌انبار در اردیبهشت سال 1398 هـ.ش افتاده و مسئول میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان اشکذر از آن خبر داده است، ثبت ملی شدن این آب‌انبار با شماره 32204 در فهرست آثار ملی کشورمان می‌باشد.

آب انبار چیست؟!

شاید برای برخی افراد این سؤال مطرح شود که آب‌انبار چیست؟ برای همین در اینجا اشاره‌ای به ماهیت این بنای تاریخی می‌کنیم.

آب‌انبار یکی از بناهای شاخص شهرهای کویری همچون یزد می‌باشد که کارکرد آن بسیار جالب است. آب‌انبار در واقع، یک استخر یا حوض سرپوشیده می‌باشد که برای ذخیره و نگهداری آب شیرین در فصل‌های پرباران سال ساخته و در فصل‌های گرم‌وخشک استفاده می‌شود. این بنا در زمان خود، از ارزش ویژه ای برخوردار بوده و در انواع همگانی، خصوصی و خانگی ساخته می‌شده است. مخزن، پاشیر، سردر، بادگیر و پلکان اجزای یک آب‌انبار را تشکیل می‌دهد. همچنین ذکر این نکته خالی از لطف نیست که تزئینات و مصالح استفاده شده در آب‌انبارها به نوع اقلیم جغرافیایی آن محدوده بستگی داشته است.

برای عایق‌بندی و تصفیه آب در آب‌انبار از اصول مهندسی دقیقی استفاده می‌شده است؛ به عنوان مثال: علت وجود بادگیر در آب‌انبار این بوده تا جریان هوا بر روی آب، مانع از گندیدگی آب راکد آن شود که به همین منظور از موادی چون آهک، ماهی، زغال و خشت استفاده می‌کردند.

چگونگی آب انبارهای فیروزآباد

در زمان حکومت یزدگرد (سوم پادشاه ساسانی) وقتی‌که وی توقفی کوتاه در منطقه فیروزکوه یزد داشته، به دلیل تشنگی لشکر و گرمی هوا دستور داده تا چاه آبی در آن نزدیکی حفر کنند. این اتفاق نیک باعث سرسبزی منطقه فیروزکوه اشکذر گشته و انگیزه‌ای شده تا یزدگرد سوم در آبادانی این خطه خوش آب‌وهوا بکوشد. سالیان بعد نیز برای تأمین آب آشامیدنی موردنیاز اهالی فیروزآباد _به علت جمعیت زیاد و مشکلات دسترسی به آب آشامیدنی جاری_ آب‌انبارهایی احداث شده که امروزه بعضی از آن‌ها دارای قدمت 500 ساله می باشند.

اغلب آب‌انبارهای فیروزآباد، 3 بادگیر تک چشمه و یا دو چشمه دارند و جهت‌گیری اکثر آن‌ها به سمت شمال و شمال شرقی است. به طور کلی، امکان برداشت آب از آب‌انبارها به دو شیوه مستقیم (با دست و ظروف) و غیرمستقیم (برداشت از طریق شیر) انجام می‌شده است. همچنین لازم به ذکر می‌باشد که در فصل پرآبی (زمستان) برای رفع نیاز آب آشامیدنی در فصل کم‌آبی (تابستان) نسبت به آبگیری آب‌انبارها با آب قنات اقدام می‌شده است.