نارین قلعه میبد

معماری نارین قلعه یزد

یک سازه خشت و گلی با چند برج و باروی بزرگ، اولین مشخصه در معماری نارین قلعه یزد است که بر بالای تپه‌ای به ارتفاع ۲۵ متر خودنمایی می‌کند. برای بنای این قلعه به سبک رایج، ابتدا خندقی حفر شده تا ساختمان قلعه را در بربگیرد. سپس قلعه بر روی پلان مدور بیضی‌شکلی، پی‌ریزی و در ۵ مرحله ساخته شده است. ساختمان قلعه، شامل دو بخش اصلی حاکم‌نشین و مردم‌نشین یا شارستان بوده که به‌مرورزمان راه‌های زیرزمینی و مخفی، مسجد، حمام، بازار و گذرگاه به شارستان آن اضافه شده است. بخش پایینی یا شارستان قلعه، دچار آسیب و تخریب‌های بسیاری شده؛ اما بخش بالایی که شامل 3 طبقه می‌باشد، از دربند سوم آغاز می‌شود و با حرکتی حلزونی در شاه‌نشین مظفری پایان می‌یابد.

بنای قلعه از درون، شکل حلزونی و مارپیچی داشته و اتاق‌های آن به‌صورت باریک و تودرتو بنا شده تا در شرایط خطر، امنیت ساکنان آن را حفظ کند. پنجره و نورگیرهای اتاق‌ها، تنها سوراخ‌ها و روزنه‌های کوچکی است که در دیوار و سقف اتاق برای تأمین نور و تهویه هوا در نظر گرفته شده است؛ البته باید دانست که تعداد زیادی از اتاق‌های قلعه نیز به دلیل تخریب بنا و ریزش راهروها، هم‌اکنون قابل دسترسی نمی‌باشد.

طبق گفته معماران و باستان‌شناسان، این بنا در فضایی به مساحت 3 هکتار و طبق برخی منابع، در فضایی 15 هزار مترمربعی ساخته شده است. وجود خشت‌هایی با ابعاد متفاوت در بخش‌های مختلف نارین‌قلعه، تکمیل و مرمت آن در طول دوره‌های تاریخی مختلف را تأیید می‌کند. به‌علاوه، یک چاه بسیار قدیمی و چهارضلعی در قلعه وجود دارد که نشان‌دهنده قدمت دیرینه بنا می‌باشد.

نارین قلعه؛ سازه ای بر فراز چند تمدن

نارین قلعه، بر بلندترین تپه شهر میبد بنا شده و به سراسر شهر میبد اشراف دارد. این امر و نتایج بررسی‌های انجام‌شده، از احتمال وجود چندین سکونتگاه بر روی تپه در دوره‌های پیش از احداث نارین قلعه حکایت دارد. نوع خاصی از معماری خشتی در بخش‌های قدیمی‌تر قلعه ازجمله قسمت شاه‌نشین، یا لایه‌های زیرین به‌خصوص زیر دیوار شمالی نیز به چشم می‌خورد. با توجه به نشانه‌های بازسازی چندباره ساختمان نارین قلعه، آثاری از سوختگی ناشی از تنور و نیز سفال‌هایی که از دوران آهن در زیر سازه یافت شده، باستان شناسان معتقدند که هنوز كشفیات زیادی از این بنا و شناسایی دوره‌های مختلف سکونت در آن باقی مانده است.

کاربری نارین قلعه در طول تاریخ

بنای هفت یا پنج طبقه‌ای نارین قلعه، با کاربری نظامی ساخته شده و در طول تاریخ، جنگ‌های بسیاری به خود دیده است؛ بااین‌حال برخی احتمال می‌دهند که از این قلعه، به‌عنوان معبد نیز استفاده می‌شده است. با توجه به خطراتی که در زمان حمله بیگانگان برای مردم شکل می‌گرفت، راه‌های زیرزمینی گسترده‌ای در نارین قلعه ساخته شده که برای رفت‌وآمد و تهیه ملزومات زندگی ازجمله آب و غذا مورداستفاده قرار می‌گرفته است. پیچیدگی و پنهان بودن این مسیرها، باعث شده تا در طی هیچ تجاوزی، فتح نشوند. از مهم‌ترین دوره‌های کاربرد نارین قلعه باید به دفاع در مقابل متجاوزان طی دوران اسلامی و نیز استفاده مسکونی از آن طی این دوران _باتوجه به نشانه‌های معماری قرن چهارم و پنجم هجری_ نام برد.

ردپای نارین قلعه میبد در شاهنامه و کتب تاریخی

گفته می‌شود که منظور «حکیم ابوالقاسم فردوسی در شاهنامه» از دژ سپیدی که به دست سهراب ویران شده، نارین قلعه میبد بوده است. کتاب «تاریخ جدید یزد در قرن نهم» ساختن قلعه میبد به دست دیوان را بیان کرده و می‌نویسد: «قلعه را در زمان سلیمان پیغمبر علیه‌السلام ساختند... سلیمان فرمود كه دیوان كوهی را كه قابل اقلاع باشد، جهت حفظ خزینه قلعه بسازند... دال دیو به این كوه گل رسید و به‌غایت قابل قلعه دید... سلیمان فرمود كه بر این پشته از گل‌سنگ قلعه حصین دال دیو بسازد، دیو به‌فرمان سلیمان قلعه میبد بساخت و بعضی خزائن سلیمان به آن قلعه نقل كردند... و او را قلعه دالان خوانند.»

نارین قلعه در دوران پهلوی

باوجود استحکام بنا و آسیب‌های اندک در طول چند هزار سال، بخش‌هایی از این قلعه شامل برج‌ها، خندق و حصارهای بیرونی در دوران پهلوی و هنگام ساخت جاده‌های جدید تخریب شده است. این قلعه در اصل، شامل ۵ حصار و ۴ برج بلند استوانه‌ای بوده که در حال حاضر، فقط حوزه مرکزی آن‌ها باقی مانده است. همچنین پل چوبی سیار و بزرگی که بر دروازه غربی ساختمان قرار داشته، در سال ۱۳۴۳ هـ.ش و در طی راه‌سازی اطراف نارین قلعه از بین رفته است.

آدرس و موقعیت نارین قلعه

نارین قلعه میبد، در 50 کیلومتری شمال غرب یزد و حدفاصل جاده ری به کرمان واقع شده و روی تپه‌ای به ارتفاع 25 متر قرار گرفته است. این ارگ با قرارگیری در شیب جنوب به شمال تپه، دست‌کم دارای 20 متر اختلاف ارتفاع در بخش‌های جنوبی و شمالی‌اش می‌باشد. به‌طور کلی، موقعیت جغرافیایی نارین قلعه به صورتی است که هر بیننده‌ای از بالای آن می‌تواند به شهر میبد و مناطق اطراف اشراف داشته باشد.

شکوه ارگ بم در دل یزد

به دلیل شباهت‌های بسیاری که در معماری نارین قلعه و ارگ بم وجود دارد، بسیاری از گردشگرانی که از تماشای ارگ بم لذت می‌برند، علاقه‌مند به بازدید از این قلعه تاریخی نیز هستند. به‌ویژه که نارین ‌قلعه‌ یزد بعد از ارگ بم به‌عنوان بزرگ‌ترین شهر قلعه خشتی ایران شناخته شده و در سال ۱۳۵۴ هـ.ش نیز با شماره ۳۴۹۰ به ثبت ملی رسیده است.

آشنایی با میبد و جاذبه های گردشگری آن

شهر میبد با داشتن قدمتی چند هزار ساله، ازجمله مراکز تجاری و صنعتی استان یزد محسوب می‌شود که به‌عنوان قطب اصلی تولید کاشی و سرامیک کشور به شمار می‌رود. نارین قلعه میبد، تنها یکی از آثار به‌جامانده از تاریخ کهن این منطقه است که وجود تمدنی دیرین را در شهر کنونی میبد تأیید می‌کند. از دیگر جاذبه‌های گردشگری و اماکن دیدنی میبد می‌توان به برج کبوترخانه، کاروانسرای شاه‌عباسی یا موزه زیلو و پلاس، یخچال میبد، چاپارخانه یا موزه پست و... اشاره نمود.

نارین قلعه، سازه‌ای باشکوه و تماشایی می‌باشد که دیدن این بنا برای دوستداران تاریخ چندهزار ساله ایران، قطعاً جذاب و پرهیجان خواهد بود. بنابراین اگر شما هم به دنبال سفری در دل تاریخ باستانی ایران هستید، سری به استان یزد بزنید و با شرکت در تور میبد به تماشای ارگ شکوهمند نارین‌قلعه بروید. همچنین می‌توانید با همراهی دیگر گردشگران علاقه‌مند، بازدیدی از سایر دیدنی‌های میبد نظیر کاروانسرای شاه‌عباسی و چاپارخانه میبد داشته باشید.

اگر قصد سفر به میبد را دارید، خواندن دو مطلب بهترین هتل های میبد و اماکن دیدنی میبد را از دست ندهید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نارین قلعه میبد با پشتیبان آنلاین رادینا تماس بگیرید.