قلعه ملکی هرات

قلعه ملکی هرات یکی از بی نظیرترین قلعه های تاریخی کشور

قلعه ملکی هرات، از بناهای ماندگار شهرستان خاتم است و متعلق به اواخر دوره افشاریه و اوایل دوره زندیه می‌باشد. مالک این بنا، در اصل «ابوالفتح خان» یکی از خوانین منطقه بوده است که ورثه ایشان در سال ۱۳۸۸ هـ.ش، این قلعه را با هدف تبدیل به موزه مردم‌شناسی، به میراث فرهنگی شهرستان خاتم یزد اهدا کرده و به همین دلیل، نام دیگر قلعه ملکی هرات خاتم را «قلعه ابوالفتح خانی» نیز گذاشته‌اند.

قلعه ملکی هرات، در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۷ هـ.ش با شماره ۲۴۴۹۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قلعه ملکی هرات یکی از کاملترین قلاع روستایی کشور

قلعه ملکی هرات، یکی از کامل‌ترین قلاع روستایی کشور با زیربنایی حدود 15000 مترمربع و ساختمان‌هایی سالم و قابل‌استفاده است که با نگاهی گذرا می‌توان هم بنای ارگ، هم بنای شارستان و هم محیط زراعی اطراف را در آن مشاهده کرد.

قلعه دارای یک هَشتی ورودی، شاه‌نشین، برج‌های دیده‌بانی و تیركش‌ها، مجموعه مسكونی در دو جبهه، سیلوهای عمومی و خصوصی نگهداری غلّه در داخل واحدهای مسكونی، جایگاه استقرار نگهبانان، اسطبل‌ها و مکان‌های روباز نگهداری حیوانات، فضای اضطراری زراعت و كشاورزی و... می‌باشد.

با توجه به این تأسیسات، مشخص می‌شود که این قلعه در گذشته علاوه‌بر كاربری مسكونی، کاربرد نظامی_ دفاعی هم داشته است. 

قلعه ملکی هرات مربوط به دوره افشاریه

قلعه ملکی هرات، تنها یک ورودی قدیمی دارد که در قسمت ارگ بنا قرار گرفته و مزین به دو کوبه و گل‌میخ با سَردری ساده و نسبتاً بلند می‌باشد. در بیرون بدنه جنوب غربی ارگ هم دو حجم استوانه‌ای به‌عنوان پشت‌بندهای سازه‌ای و متصل به بنا  قرار دارد.

هَشتی 4 بخشی قلعه، در ابتدای در ورودی واقع شده و به فضاهای نزدیک ورودی راه دارد. پس از هشتی، دالانی عریض قرار گرفته که امکان دسترسی به فضاهای مسکونی داخل قلعه، شاه‌نشین قلعه و نیز دو اسطبل اطراف دالان را فراهم می‌کند. انباری یا مکان استقرار نگهبانان قلعه نیز بدون نورگیر و پیرامون ورودی قلعه می‌باشد.

در طبقه دوم یا شاه‌نشین قلعه ملکی، چهار اتاق با چهار صفّه در 4 گوشه و یک گنبد در وسط آن قرار دارد که این طبقه مخصوص خان قلعه بوده است.

فضاهای دو اتاقه اطراف حیاط شمالی و جنوبی این سازه، محل سکونت مردم عادی یا رعایای منطقه می‌باشد و همه یک الگو و نقشه یکسان دارند؛ به این صورت که هرکدام از آن‌ها در ابتدا، فضایی کشیده با طاق گنبدی و طاقچه‌هایی در دیواره‌های اطراف می‌باشند. سپس یک فضای پشتی مربع شکل با طاق‌های گنبدی یا فیل‌پوش قرار دارد که همگی آن‌ها، نور موردنیاز خود را از پشت‌بام تأمین می‌کنند.

در گوشه غربی حیاط شمالی قلعه نیز اتاقک انباردار و یک انباری برای ذخیره مواد غذایی نظیر گندم و... ساخته شده که دارای طاقی کلمبو و گنبدی می‌باشد. 

محوطه باغی و زراعی قلعه، در طبقه اول و پس از دالان ورودی قرار دارد و در دو طرف آن نیز یک یا دو اتاق با معماری ساده داخلی جهت نگهداری چهارپایان می‌باشد. البته در نزدیکی آن، اتاق‌های طاقچه دار هم دیده می‌شود که کاربرد مسکونی دارند.

آثار شهرستان خاتم

شهرستان خاتم، بیش از 250 اثر تاریخی و طبیعی ارزشمند دارد که ازلحاظ میراث فرهنگی از اهمیت فراوانی برخوردار می‌باشند.

این شهرستان به‌غیراز قلعه ملکی هرات، قلعه‌های مهم دیگری نظیر قلعه مروست، قلعه خاتم، قلعه چاکری هرات، قلعه توتک، قلعه محمد باقری، قلعه حسین آباد هرات و... نیز دارد.

اگر قصد اقامت و رزرو اقامتگاه سنتی در بافت تاریخی شهر خاتم را دارید، اقامتگاه بوم گردی آریانا خاتم گزینه مناسبی جهت رزرو به شمار می‌آید.

در هنگام اقامت در شهر تاریخی خاتم می‌توانید از تور یزدگردی و تورهای کویر نوردی باکیفیت رادینا استفاده نمایید.