مسجد جامع ابرکوه

مسجد جامع ابرکوه یزد، مسجدی با دو قبله!

مسجد جامع ابرکوه یا مسجد دو قبله، کنار میدان اصلی و تقریباً در وسط شهرستان ابرکوه قرار دارد؛ قسمتی از آن را ساختمان شهرداری تشکیل داده و سمت جنوب بنا هم به خیابان اصلی وصل است.

مردم معتقدند که پایه‌ریزی مسجد خشتی و عظیم ابرکوه، در قرون اول و دوم گذاشته شده _ زمان پذیرفتن دین اسلام توسط اهالی ابرکوه_ سپس در قرون بعد و در هر دوره‌ای، تکمیل گردیده است. در دو دوره تیموری و صفوی، چیزهایی به آن اضافه شده تا در دوره ایلخانی، به شکل کنونی درآمده است؛ به‌طورکلی در این مجموعه، آثار دوره‌های مختلف پیش از اسلام تا قرون 13 و 14 هـ.ش مشاهده می‌شود.

پس از دوره صفویه، در تعمیر و حفظ مسجد کوتاهی شده است؛ تا آنجایی که قسمت زیادی از بنا که جزو متعلقات و مخلفات آن به‌حساب می‌آمده و در اطرافش قرار داشته، اکنون خراب گردیده و به‌جای آن‌ها، بناهایی ساخته شده که هیچ ارتباطی به مسجد جامع ندارد.

مسجد جامع ابرکوه به‌همراه مجموعه‌ای سرشار از انواع هنرهای اصیل معماری، با شماره 197 در تاریخ 9 مردادماه سال 1312 هـ.ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معماری و ساختمان مسجد جامع ابرکوه

اساس بنای مسجد ابرکوه، سبک 4 ایوانی می‌باشد و حیاطی مربع‌مستطیل را دربرگرفته که به‌وسیله یک دهلیز 8 گوش بزرگ می‌توان به آن راه یافت.

ورودی مسجد که با یک سردر بلند و شاهانه در سه‌گوشه به‌وسیله 3 طاق‌نما مزین شده، پایه چهارگوش آن نمایی از هشت‌گوش را به نمایش گذاشته و در آن، رو به شمال باز می‌شود؛ در این نقطه است که می‌توان باد صبا را با تمام وجود نفس کشید و به قول حافظ خوش‌الحان شیراز «نفس باد صبا مشک‌فشان خواهد شد عالم پیر دگرباره جوان خواهد شد».

در سمت جنوبی مدخل ورودی، یک شبستان با طاق‌هایی به‌صورت طاق و تویزه _عامل انتقال بارهای فشاری به دیواره‌های جانبی و پایینی_ و قرنیز شده زیبا و همچنین یک مناره الحاقی در ضلع جنوبی آن قرار گرفته و در وسط صفه مسجد هم یک زیرزمین وسیع تعبیه شده که صفه بالای آن، مخصوص اقامه نماز در تابستان می‌باشد.

شبستان اصلی مسجد، در ضلع جنوب شرقی آن ساخته شده و رواق‌های مسجد هم که به‌صورت دوطبقه هستند، در اطراف ایوان‌ها قرار گرفته‌اند.

مسجد جامع ابرکوه، در حال حاضر دارای دو در ورودی می‌باشد که در اصلی آن، در ضلع غربی گوشه شمالی و در دوم یا فرعی آن هم در خیابان اصلی جنب دیوار غربی ساختمان شهرداری تعبیه شده است.

این مسجد علاوه‌بر چند دهلیز و دو شبستان در پشت ایوان شمالی و ایوان جنوبی، یک سردابه به ابعاد 10 در 10 متر نیز دارد که در میان صحن قرار گرفته است. بعد از دوره مغول _در سال 733 هـ.ش_، یک نمازخانه در امتداد ایوان بزرگ ساخته شده که جزو سلسله بناهای معروف «خان اوتمه بغداد» می‌باشد. این شواهد و همچنین کتیبه بالای محراب، ثابت می‌کند که این بناها، از ملحقات ایوان مغولی مذکور است.

نزدیک به مسجد، یک چاه وجود داشته که مردم از آن آب می‌کشیدند و زندگی را در کویر جریان می‌دادند.

محراب های مسجد جامع ابرکوه

مسجد ابرکوه، به‌طورکلی دارای 5 محراب می‌باشد که محراب زیبای گچ‌بری ایوان شرقی با عرض 24.4 متر و متعلق به سال 716 هـ.ش، یکی از نفیس‌ترین محراب‌های آن به شمار می‌رود و مزین به انواع نقوش اسلیمی و گیاهی، به‌همراه کتیبه‌هایی با خطوط نسخ و کوفی به شیوه گچ‌بری برهشته می‌باشد. از 4 محراب دیگر مسجد جامع، 3 محراب آن از جنس سنگ مرمر و آهک است که محراب اصلی و سنگی آن، دارای 2 ستون تزیینی زیبا و از جنس مرمر می‌باشد و محراب چهارمی هم از جنس کاشی ساده است.

قبله مسجد را مثل دوره مغول ساخته‌اند؛ محراب بزرگ یا اولیه مسجد با جهت قطب مغناطیسی شمال، 47 درجه اختلاف دارد و در کنار آن، یک محراب کوچک با 30 درجه انحراف، قبله قبلی را اصلاح می‌کند.

شهرستان ابرکوه

ابرکوه، از شهرهای مهم و پُررونق قدیمی یزد و گذرگاه کاروانیان جاده ابریشم بوده و وجه‌تسمیه آن، به دلیل قرارگیری این شهر بر روی دامنه صخره‌ای کوه می‌باشد که در دوره ساسانیان _دوره گسترش و پیشرفت ابرکوه_ به آن اطلاق شده است. آثار تاریخی موجود در ابرکوه، گواه بر این است که قبل از این دوره نیز زندگی در ابرکوه جریان داشته و مردمان به آسودگی در کنار هم زندگی می‌کردند.

گنبد عالی، مسجد جامع، درخت سرو ابرکوه، دروازه نظامیه، گنبدهای سبلان و سیدون، خانه آقازاده و یخچال خشتی از آثار تاریخی ابرکوه می‌باشد.

برای بازدید از این مسجد تاریخی و سایر جاذبه‌های شهر ابرکوه، می‌توانید از تور یک‌روزه ابرکوه استفاده کنید. برای رزرو این تور، به صفحه تور یک‌روزه ابرکوه مراجعه کنید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مسجد جامع ابرکوه یزد، با پشتیبان آنلاین رادینا تماس بگیرید.