کارخانه اقبال یزد

تاریخچه کارخانه اقبال یزد

کارخانه ریسندگی اقبال یزد، یکی از قدیمی‌ترین کارخانه‌های ریسندگی و بافندگی ایران می‌باشد که در دوره پهلوی و سال ۱۳۱۲ هـ.ش در بافت تاریخی خیابان شهید مطهری یزد راه‌اندازی و افتتاح شده است. این کارخانه، همچنین اولین کارخانه‌ای می‌باشد که روش‌های نوین نساجی و نخ‌ریسی را به یزد آورده است.

سبک معماری کارخانه اقبال شهر یزد

کارخانه اقبال یزد، ساختمانی کاملاً آجری دارد که با در و پنجره‌های چوبی و طاق‌های بلند قوس‌دار، دورتادور یک حیاط سرسبز را فراگرفته و با سبک اصیل و خاص خود، هیچ شباهتی به کارخانه‌های فعلی ندارد؛ آن‌چنان‌که در نمای اولیه، کسی متوجه کارخانه بودن آن نمی‌شود.

سردَر آجری زیبای کارخانه، اولین چیزی است که نظر هر بیننده را به خود جلب می‌کند. با ورود به کارخانه، یک برج بلندبالا به شکل مکعب مستطیل دیده می‌شود که سراسر آن، منقوش به گل‌های زیبا با کنگره‌های جالب و اشکال دایره و قلب برعکس می‌باشد.

دورتادور سالن کارخانه اقبال یزد، از عمارت‌های کلاه‌فرنگی یعنی اتاق‌های گرد سنتی تشکیل شده که با پنجره‌های چوبی، نور سالن را تأمین کرده و آن را به «دالان روشنایی» معروف نموده است.

همه این زیبایی و سبک معماری سنتی، باعث شده که کارخانه ریسندگی اقبال یزد در تاریخ ۱۷ اسفندماه سال ۱۳۸۱ هـ.ش با شماره ۷۷۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت برسد.

چگونگی تاسیس کارخانه اقبال یزد

کارخانه اقبال این اولین کارخانه صنعتی یزد، به‌سادگی تأسیس و بهره‌برداری نشده است؛ بلکه زمزمه‌های اولیه لزوم صنعتی شدن شهر یزد به‌ویژه در بخش نخ‌ریسی و پارچه‌بافی، ابتدا در زمان «رضاشاه» مطرح گردیده که علیرغم مخالفت‌های شدید، باز هم «دکتر طاهری» نماینده وقت مردم یزد در مجلس شورای ملی ایران _به یاری و همکاری تجار فهیم و اقتصادگرای یزدی و همچنین بانک ملی ایران_ در اسفندماه سال ۱۳۰۵ هـ.ش شرکت اولیه کارخانه نساجی را تأسیس کرده است.

قابل‌ذکر است که بانک ملی، در میانه راه به دنبال پخش شایعاتی از شراکت انصراف داده؛ ولی تجار بنیان‌گذار کارخانه مخصوصاً «حاج ملک‌التجار» به‌عنوان سرمایه‌گذار اصلی، راه را ادامه داده و کارخانه‌ای بزرگ و مؤثر را راه‌اندازی نموده‌اند.

سرانجام کارخانه اقبال با نام سابق «کارخانه اسما» در روز ۲۴ اسفندماه (زادروز رضاشاه) سال ۱۳۱۳ هـ.ش با دو موتور قدرت ۲۵۰ و ۴۴۰ اسب بخار افتتاح شده و از ابتدای سال ۱۳۱۴ هـ.ش هم کم‌کم مشغول به کار گردیده است؛ البته تاریخ رسمی افتتاح آن در برخی از منابع، سال ۱۳۱۲ هـ.ش ذکر شده است.

این کارخانه که فضای شهر یزد را به‌سوی مدرنیته و پیشرفت سوق داده، با گذشت زمان و پیشرفت کارخانه، برخی دیگر از تجار یزدی و غیر یزدی را نیز بی‌توجه به حرف مردم، به تأسیس دیگر کارخانه‌های صنعتی مشتاق نموده است.

روند رشد کارخانه اقبال یزد

آوازه و تبلیغات کارخانه اقبال یزد در آن زمان، به‌گونه‌ای گسترش یافت که باعث شد حتی افراد خاندان‌های بزرگ یزد نیز به‌عنوان یک کارگر ساده، در این کارخانه مشغول به کار شوند و در راستای پیشرفت شهر و جامعه خود گام بردارند.

بازده سریع کارخانه از همان ابتدا بر تمام شایعات، خط بطلان کشید و تا سال ۱۳۱۷ هـ.ش، به‌سرعت پیشرفت کرد؛ به‌گونه‌ای که هر سهم ۱۰۰ ریالی آن، با قیمت ۲۰۰۰ ریال در بازار معامله می‌شد. در سال ۱۳۵۰ هـ.ش هم این کارخانه، حدود ۴۵۰۰ تن نخ پنبه و ۲۶۷۰ تن خامه قالی تولید می‌کرد و در پیشرفت و رونق شهر یزد، نقشی بسیار اساسی و مهم داشت .

در سال ۱۳۶۴ هـ.ش نیز میزان محصولات کارخانه اقبال یزد با مدیریت ۵ کارفرما و ۷۰۰ کارگر، به ۷۰۰ بقچه با ۱۰۶۴۰ دوک رسید که در بازارهای اولیه آن یعنی مشهد، نیشابور و سبزوار فروخته می‌شد. در آن سال، تعداد سهام شرکت، نزدیک به ۳۳۴۶۲ سهم رسید که در آن شرایط، بسیار عالی می‌نمود.

از رشد و پیشرفت‌های دیگر آن هم باید به افزایش سرمایه شرکت از ۲۵۰ هزار تومان به ۵۰۷ هزار تومان، ۴۲۰۰ دوک به ۷۰۰۰ دوک، گسترش نخ‌های شماره ۱۰ تا شماره ۶۰ و... اشاره کرد.

به‌هرحال کارخانه باشکوه ریسندگی اقبال یزد، از سال ۱۳۵۷ هـ.ش تعطیل و به یک جاذبه گردشگری زیبا تبدیل گردیده و هم‌اکنون، به پارک علم و فناوری یزد تغییر کاربری داده است که افراد زیادی، در آن مشغول به کار می‌باشند.

اگر قصد اقامت در یزد و رزرو هتل سنتی در بافت تاریخی شهر یزد را دارید، هتل سنتی مظفر یزد که در نزدیکی کارخانه اقبال یزد می‌باشد، گزینه مناسبی جهت رزرو به شمار می‌آید.

در هنگام اقامت در شهر جهانی یزد، می‌توانید از تورهای یزدگردی و تورهای کویر نوردی باکیفیت رادینا استفاده نمایید.