قنات حسن آباد مهریز

تاریخچه قنات حسن آباد مهریز یزد

قنات حسن‌آباد مشیر یزد، قناتی تاریخی و هفت‌صدساله در شهرستان ییلاقی مهریز یزد می‌باشد که به دوره میانه اسلامی (قرن 8 هـ.ش) تعلق دارد و در 16 بهمن سال ۱۳۸۹ هـ.ش با شماره ۲۹۹۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در سالیانی دور، کارگران و مقنی‌های قنات حسن‌آباد مشیر، مشغول به کندن کانال و حفر قنات می‌شوند؛ اما با تمام تلاش‌های انجام‌شده، بدون نتیجه و ناامید برمی‌گردند. مقنی با عصبانیت، به صاحب قنات می‌گوید که این قنات آب ندارد و صاحب قنات در جوابش می‌گوید که اگر برای من آب ندارد؛ برای تو که نان دارد. پس با توکل به خدا برای رسیدن به آب، نذر می‌کند که اگر به آب برسد؛ یک‌پنجم آن را به سادات اختصاص می‌دهد.

بعدازاین نذر و متوسل شدن به ائمه اطهار، قنات شروع به جوشیدن کرده و از آن، آب فراوان بیرون می‌آید؛ آن‌گونه که هیچ قنات دیگری نظیر آن، یافت نشده است.

در کل، حق آب قنات حسن‌آباد با 200 مالک و 400 بهره‌بردار، متعلق به برخی اهالی شهرستان مهریز و یزد می‌باشد که یک‌پنجم سهم سادات آن در داخل خود مهریز در تغار ساداتی، جدا و تحویل داده می‌شود و مابقی سهم «روستای دهنو، آب‌انبار نو مریم‌آباد و حسن‌آباد یزد» است.

مسیر قنات حسن آباد مشیر یزد

چاه اصلی قنات دهنو_حسن‌آباد، با عمقی حدود ۴۰ متر در نزدیکی چشمه غربالبیز مهریز قرار گرفته است و تغذیه آبی اصلی ارتفاعات شیرکوه، سرریز چشمه غربالبیز، حوضه آبریز قنات و تشکیلات آهکی منطقه از این قنات می‌باشد.

قنات تاریخی حسن‌آباد یزد از غربال‌بیز مهریز شروع و با عبور از آب‌انبارها، باغات و مزارع روستاهای دهنو، حسن‌آباد، مریم‌آباد یزد و همچنین پس از به حرکت درآوردن آسیاب‌های ریگ، حاجی ملا ماشاالله و دو سنگی به کوشک باغ پهلوان ‌پور مهریز ختم می‌شود که البته مظهر تجلی و آب‌نمایی زیبای این قنات، در روستای حسن‌آباد مشیر به جلوه درمی‌آید و هرساله گردشگران زیادی را به سمت خود جلب می‌کند.

بهره وری قنات حسن آباد مشیر

میزان بارندگی سالانه در شیرکوه یزد، تأثیر مستقیمی بر مقدار آبدهی قنات هفت‌صدساله حسن‌آباد مشیر یزد دارد. در سال‌های پرباران و به‌خصوص فصل بهار، میزان آبدهی این قنات به ۲۰۰ لیتر در ثانیه می‌رسد؛ ولی در فصل‌های تابستان و پاییز این مقدار به ۱۱۰ لیتر در ثانیه کاهش می‌یابد.

قنات حسن‌آباد مهریز با میزان آبدهی نسبتاً بالا و مناسب خود، عمق آب‌رسانی کمی به‌ویژه در کانال مهریز به یزد دارد که این امر، از ویژگی‌های مهم و برجسته این قنات می‌باشد. همچنین عدم شکل‌گیری لایه‌های نمکی و گچی در طول مسیر قنات نیز باعث شده است که آب این قنات، با همان کیفیت اولیه و بدون هیچ‌گونه املاحی نظیر سدیم، کلسیم، منیزیم و... به‌ روستاهای پایین‌دست انتقال یابد.

قنات حسن‌آباد مشیر ۵ شاخه‌ «پیشکار اصلی، پیشکار کوهی، کوه سرخی، شق قنات و شاه‌نشینی» دارد و آبدهی آن، تنها از شاخه‌ «شق قنات» تأمین می‌شود.

آب قنات، بیشتر برای کشاورزی و قسمتی هم برای شُرب به کار می‌رفته است؛ ولی امروزه، تنها برای آبیاری باغ‌های بین راه و کشت و کار در مهریز، حسن‌آباد مشیر یزد و دهنو به کار می‌رود.

ثبت قنات حسن آباد مهریز در میراث جهانی یونسکو

در ماه ژوئیه سال ۲۰۱۶ میلادی (1395 هـ.ش) با برگزاری چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو در استانبول، 11 قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و قدمتی بین ۲۰۰ تا ۲۵۰۰ سال، به‌عنوان بیستمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی ثبت شدند. هرکدام از این ۱۱ قنات به لحاظ نوع معماری، قدمت، عمق، طول و... منحصربه‌فرد هستند که قنات حسن‌آباد مهریز در استان یزد هم با قدمتی هفت‌صدساله یکی از آن‌ها می‌باشد.

استان یزد ازنظر تعداد قنات، رتبه چهارم و ازنظر میزان آبدهی قنات، رتبه ششم کشور را به خود اختصاص داده است. 

اگر قصد اقامت در مهریز و رزرو اقامتگاه سنتی در بافت تاریخی شهر مهریز را دارید، اقامتگاه بوم گردی سرای جهانگرد مهریز که در نزدیکی قنات حسن‌آباد مهریز می‌باشد، گزینه مناسبی جهت رزرو به شمار می‌آید.

هنگام اقامت در شهر تاریخی مهریز می‌توانید از تور یک روزه مهریزگردی و تورهای کویر نوردی باکیفیت رادینا استفاده نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره قنات حسن‌آباد مهریز با پشتیبان آنلاین رادینا تماس بگیرید.