امیرچخماق کیست؟

آشنایی با امیر جلال‌الدین چقماق (چخماق) شامی

امیر جلال‌الدین چخماق شامی که زادگاه او را روستای شام غازان _از محلات تبریز_ گفته‌اند، یکی از امیران و سرداران شاهرخ تیموری _از بزرگ‌ترین پادشاهان تیموری_ بوده است.

شاهرخ تیموری، وی را در سال 812 هـ.ش به حکومت یزد منصوب کرده بود؛ اما «امیرچخماق» به خاطره روابط نزدیکی که با شاه داشته، در مواقع حساس جنگی از یزد به لشکر شاهرخ می‌پیوست. در این سال‌های حکومت جلال‌الدین در یزد، وی با همراهی همسرش «فاطمه خاتون معروف به ستی فاطمه» و اثرپذیری از بارگاه پادشاهی شاهرخ، به آبادانی و ساخت‌وساز شهر یزد پرداخت.

خدمات امیر چخماق شامی

ازجمله خدمات عمرانی که امیرچخماق برای شهر یزد انجام داده، شامل ساخت مسجد جامع نو (مسجد دهوک) می‌شود که آغاز ساخت آن مربوط به ۱۵ سال پیش از حاکمیت جلال‌الدین و هنگام سفر دوم او به شهر یزد بوده است. همچنین مجموعه‌ میدان امیرچخماق که شامل آب ‌انبار، تکیه، میدان، خانقاه، حمام عمومی، کاروان‌سراها، چاه آب سرد، قنات ‌خانه می‌شود از دیگر خدمات امیر به‌حساب می‌رود؛ البته مکان فعلی این مجموعه، قبلاً محله دهوک سفلی و خارج از شهر یزد بوده؛ ولی امروزه، مرکز شهر شده و گردشگران زیادی را جذب کرده است.

علاوه بر این‌ها، امیر جلال‌الدین با حفر چاه در نزدیکی مسجد جامع نو به احیای آب محله دهوک پرداخت و نیز یک گرمابه در مقابل مسجد جامع کبیر یزد با ستون‌های کاشی‌کاری‌شده بنا کرد. برای مسجد جامع هم منبری آجری با نقوش زیبای اسلامی ساخت. وی باغ حکمرانان یزد مشهور به لاستان و متعلق به دوران شاه یحیی مظفری را هم احیا نمود و بیش‌ازپیش به زیبایی و سازندگی یزد توجه داشت. 

مجموعه امیر چخماق یزد

میدان امیرچخماق یزد که از برجسته‌ترین مجموعه‌های گردشگری و تاریخی یزد به شمار می‌رود، قدمتش به دوره تیموریان می‌رسد.

تکیه امیرچخماق یزد در سال ۱۳۳۰ هـ.ش با شماره ثبتی 383 و مسجد امیر چخماق یزد در سال ۱۳۴۱ هـ.ش با شماره 247 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند. دیگر الحاقات آن نیز به‌عنوان مجموعه امیرچخماق یزد با شماره ۲۴۱۶ به ثبت ملی رسیده ‌است.