فرهنگ مردم یزد

یزد جهانی؛ شهر صلح و آرامش

استان یزد همواره به خاطر موقعیت جغرافیایی مرکزی خود، صعب‌العبور بودن راه‌ها و همچنین محدودیت منابع آبی از تسخیر و جنگ‌های سیاسی در امان بوده و تا حدودی ایمنی داشته است. این شهر ازنظر منابع تاریخی و آبادی‌نشینی، قدمت فراوانی دارد و از اولین‌ها می‌باشد.

یزد ؛ شهر صلح و گفت‌وگو، مردمان آشتی خو و درستکار می‌باشد. سه ویژگی اصلی یزدی‌ها را باید سخت‌کوشی، قناعت و روحیه دین‌داری آن‌ها دانست. در این شهر؛ سالیان سال است که مسلمانان، زرتشتیان و یهودیان با آرامش و دوستی در کنار هم زندگی می‌کنند و بنیان خانواده‌ها نیز در مقایسه با دیگر مناطق کشور، استحکام و دوام بیشتری دارد.

مردم یزد بسیار مهمان‌نواز هستند و علاوه بر کوچه‌ها و میدان‌ها در خانه‌های خود نیز از مهمانان خارجی با انواع آش و غذاهای محلی استقبال و پذیرایی می‌کنند. یزدی‌ها به کیفیت زندگی، اهمیت زیادی می‌دهند و همواره همچون یک تیم قوی و متحد از میراث فرهنگی خود حفظ و پاسداری می‌کنند.

در بین کل ایرانیان، بازاریان یزد به انصاف و عدالت در معامله مشهور هستند. یزدی‌ها مقتصدند و از قدیم‌الایام نیز در پارچه‌بافی استاد و سرآمد دیگران بوده‌اند.

یزد ازلحاظ علمی و میزان باسوادی در رتبه شهرهای نخست کشور قرار دارد و در سال 1396 برای بیست و چهارمین سال پیاپی، مقام نخست پذیرش در کنکور سراسری را به خود اختصاص داده است.

نژاد مردم یزد در قرن اول هجری شمسی

منطقه یزد با قدمت 3000 ساله خود، یکی از باستانی‌ترین سرزمین‌های اقوام ایرانی است که دارای میراث درخشانی از فرهنگ و تمدن کهن و تاریخی می‌باشد.

شهر تاریخی یزد در زمان تهاجم اعراب، شهری مذهبی زرتشتی بوده که با داشتن «آتشکده هفت آتشون»، مهم‌ترین محل تجمع اقوام قدیمی ناحیه همچون بومیان قبل از آریائی، ساگارتیان به مرکزیت میمند شهربابک، مادها، پارس‌ها (شاهزادگان و بزرگان تبعیدشده هخامنشی)، همراهان اسکندر، پارت‌ها و مهاجران ایرانی محسوب می‌شده است.

بنابر نوشته‌های تاریخی، آریایی‌ها بیش از 7000 سال است که ساکن ایران‌زمین هستند و مهاجرت‌های انجام‌شده از فلات ایران به سایر نقاط صورت گرفته است. این مهاجران هم، گروهی از کشاورزان ایرانی بودند که به هند و اروپا کوچ کرده‌اند. اما در دوره‌های بعد، گروه‌هایی از اعراب، ترک‌ها، کلیمی‌ها و مسیحی‌ها به یزد آمده و در آنجا ساکن شده‌اند. به‌طورکلی مردمان یزد؛ آریایی‌نژاد، پاک اندیش و از ایرانیان کهن می‌باشند که به خاطر موقعیت جغرافیایی ویژه این استان، تا حدودی از آمیخته شدن با نژادهای غیر ایرانی در امان مانده‌اند.

زبان مردم یزد

زبان زردشتیان استان، پارسی دری یا بهدینی گَورونی و زبان مردم یزد، پارسی رایج با لهجه یزدی است که هر شهرستان آن نیز گویش شیرین بومی با واژه‌ها و ترکیبات زیبایی دارد. یزدی‌ها اغلب آداب‌ورسوم سنتی و باستانی را حفظ کرده‌اند و زردشتیان آن، همچنان جشن‌های کهن سده، نوروز، مهرگان و تولد زرتشت را برگزار می‌کنند.

استان یزد بیش از 1300 سال، جایگاه زرتشتیان بوده که همواره سرزمینی مقدس برایشان محسوب می‌شود و تبدیل به بزرگ‌ترین کانون زرتشتیان ایران گردیده است.

دین مردم یزد

اکثر مردم یزد، مسلمان و شیعه دوازده ‌امامی می‌باشند. استان یزد به یک استان مذهبی معروف است که دلیل آن هم توجه مردمان این دیار به بحث مذهب و عقاید آن می‌باشد. به‌گونه‌ای که شهر یزد را به خاطر وجود مساجد و حسینیه‌های زیادش، شهر حسینیه ایران نیز نامیده‌اند. در کنار مردم مسلمان یزد، اقلیت‌های دینیِ دیگر هم ساکن‌ هستند که با مسالمت با یکدیگر زندگی می‌کنند.

فرد ریچاردز: «احساسات مذهبی در شهر یزد خیلی جدی‌تر از اغلب شهرهای ایران است».

در این شهر همچنین زیارتگاه ‌های مختلفی برای زرتشتیان و چند کنیسه برای یهودیان وجود دارد، اقلیت كوچكی از ارامنه نیز در یزد حضور دارند.

آداب و رسوم محلی یزد

جشن و شادی‌های خصوصی و عمومی (مراسم عروسی، اعیاد ملی و مذهبی نظیر عید نوروز، عید فطر، عید غدیر خم، جشن نیمه شعبان و...) همواره در یزد به شیوه‌ای باشکوه و مفصل برگزار می‌گردد.

مراسم مربوط به اعیاد و جشن‌های زرتشتیان (هیرومبا، سده، جشن‌های ماهانه و...) نیز جذابیت خاص خود را دارند که در یزد اجرا می‌شود.

مراسم عید پِسَح یهودیان هم به مدت 8 روز در کنیسه «هاداش» یزد به مناسبت نجات قوم بنی‌اسرائیل توسط حضرت موسی (ع) از طرف اقلیت بسیار کوچک یهودی انجام می‌گردد.

سوگ و عزاداری‌های عمومی و خصوصی (مراسم عاشورایی، نخل برداری، دسته سقا، کتل بستن و...) که از قدیم‌الایام در یزد مرسوم بوده است، جذابیت خاصی دارد.

مردم و فرهنگ یزد از دیدگاه مورخان و گردشگران

دکتر محمد کریم پیرنیا: «شهر ما گنجینه هنر است، هر ویرانه‌اش دفتری است پر از زیبایی که در برابر چشم شیفتگان هنر گشاده است. در شهری که در جوی‌هایش آب روان، ریگ روان است مردم بزرگوار و پرتلاشی بودند که توانستند از سده‌های دور، این شهر را به‌عنوان یکی از مراکز بزرگ تمدن ایران نگه دارند و نظیرش هیچ جای دنیا نیست. در یزد نشانه‌های عالی اخلاقی و معماری و باستان‌شناسی با هم درآمیخته‌اند و جزء فرهنگ جدایی‌ناپذیر این مردم‌اند. مسجد جامع کهن فهرج تنها مسجدی است که در جهان اسلام، ساختمان آن از ابتدا تا به امروز تغییر نکرده است».

 

یزد شهر باد گیرها، جلال آل احمد: «یزد گویا نه در حمله اعراب لطمه‌ای دیده است و نه در ایلغار مغول. این اولین مطلبی است که در مورد یزد به خاطر داشت درست است که این مصونیت از خرابی‌های گذشته را در پیشانی شهر نمی‌توان دید (چراکه خیابان‌بندی‌های جدید بلایی کمتر ازآنچه مغول به بار آورده است نیست) اما در لفاف آداب‌ورسوم مردم می‌توان در اینکه زرتشتی و مسلمان به‌راحتی با هم بسر می‌برند، در اینکه دزد و گدا بسیار کمتر دارد، در اینکه در کوچه و بازار کمتر فحش می‌شنوید و دعوا و در خیلی چیزهای دیگر».

مجله سفر، فروغ پوریا وری: «وقتی به یزد سفر می‌کنی تنها در پهنه جغرافیا جابجا نشده‌ای که در عمق تاریخ، به هزار توهی افسانه‌ای خزیده‌ای و تاریخ و افسانه در این شهر کویری چندان بهم آمیخته‌اند که بازشناختشان ناممکن است یزد بافتی دیگر، مردمی دیگر و اساساً جنس دیگری دارد. صفا و محبت مردم یزد را در کمتر جایی می‌توان سراغ کرد».

کاپیتان کریستی دراین‌باره می‌گوید: «تمام مسافران و بازرگانان، شهر یزد را به دلیل داشتن امنیتش دوست دارند، به‌علاوه، این شهر یک مرکز بازرگانی مهم میان هندوستان، خراسان، بغداد و ایران بوده و چنانکه معروف است بزرگ‌ترین نقطه تجاری ایران می‌باشد».