فرهنگ رمضان در شهرستان های مختلف استان یزد
ماه مهمانی خدا که میرسد، مردم هر منطقه به نحوی در این ضیافت الهی شرکت کرده و آدابورسوم خاص خود را دارند. دارالعباده یزد نیز از این قافله عقب نمانده و مفتخر به داشتن سنت و آدابی است که همواره به دوش میکشد، گرچه قدری کمرنگ شده؛ اما هنوز هم زنده و پابرجاست.
شب قدر در طزرجان تفت
اهالی طزرجان تفت هم همچون مردمان یزد، معتقدند که تقدیر هرکس در شب بیست و سوم نوشته میشود و آنهایی که سال آخر عمرشان را میگذرانند در صورت شبزندهداری و طلب مغفرت در این شب، بر طومار گناهانشان خط بطلان کشیده میشود.
به اعتقاد قُدما، اگر در شب بیست و سوم پس از مراسم احیا کسی با گرفتن دست راست بر جلوی صورت، سایه پنج انگشت خود را بر دیوار ببیند تا رمضان سال بعد زنده خواهد ماند؛ ولی اگر حتی سایه یکی از انگشتان را هم نبیند عمرش به آخر سال نمیکشد.
مردم طزرجان در این شبها، دعای جوشن کبیر میخوانند و زمان رسیدن به جمله «الغوث، الغوث، خلصنا من النار یا رب» بر یک ریسمان دمیده و آن را گره میزنند تا صد آیه دعا با صد گره تمام شود سپس نخ را نگه داشته و روز مرگ آن را دور کفن خود میبندند و اینگونه از آتش جهنم در امان میمانند.
همچنین با خواندن این جمله بر شیرینی و خوراندن آن به بیمار، بهبود و شفای مریض را از خداوند طلب میکنند.
نخل گردانی در تفت
نخل گردانی مراسمی ویژه است که هرساله در حسینیه شاه ولی تفت و روز شهادت حضرت علی (ع) برگزار میشود.
تفتیها در شب بیست و هفتم اغلب به برگزاری عروسی و شادمانی پرداخته و رسم است که در این شب، خانواده داماد هدیهای با عنوان «هدیه بیست و هفتمی» برای عروس خود میفرستند و جشن میگیرند.
نان بیست و هفتمی در روستای بنادک سادات
پخت نان مخصوص «نان بیست و هفتمی» در شب بیست و هفتم نیز آدابی دیگر است که هرساله در روستای بنادک سادات اجرا شده و کودکان در این شب به شکل گروهی به خانهها رفته و با خواندن اشعاری طلب نان بیست و هفتمی میکنند.
مراسم الاغ ابن ملجم در شهر هرات
مردم هرات در این شب با استفاده از گونی، مجسمه ابنملجم را درست کرده و با سوار کردن بر الاغی آن را در روستا میچرخانند و با آتش زدن آن به شادی و تفریح میپردازند.
از «نُقل آلوچه ای اردکان» ویژه شب های رمضان تا سنت «آب است و تریاک»
نقل آلوچه ای
مردم اردکان برخلاف دیگر شهرها، ابتکار به خرج داده و روزه خود را بهجای خرما با نُقل آلوچهای و شکرپنیر باز میکنند تا قند بدن بالا بیاید و اثرات روزه کمرنگ شود حتی در مساجد نیز به توزیع شکرپنیر در بین دو نماز میپردازند که از گذشته تابهحال هنوز ادامه دارد.
شیرینی افطاری «نقل آلوچهای» در گذشته اغلب با چای صرف میشده اما اکنون بهعنوان یک رسم پسندیده در اوّل افطار استفاده میشود.
نان افطاری
بعد از نقل آلوچهای، خوردن نان افطاری رسم دیگری است که برای افطار اجرا میشود. در گذشته که قوت غالب مردم و نیاز مبرمشان نان بوده و بهسختی به دست میآمده، لذا افراد خیّر اردکانی در این ماه و بهخصوص شبهای جمعه به پخش و خیرات «نان افطاری» میپرداختند.
اما امروزه با توجه به فراوانی و ارزانی نان، مردم تمایل کمتری به نان خالی نشان داده و متوّلیان را بر آن داشته تا به همراه نان، پنیر و سبزی یا چیزهای دیگری نیز قرار دهند.
در گذشته برخی متولّیان نیز بهجای بردن نان، عدهای خاص را در شبهای قدر به منزل خود دعوت کرده و سحری و افطاری میدادند. اما امروزه غذا را پخته و به درب خانه فقرا میبرند و دیگر مهمانی برگزار نمیکنند.
از اعتقادات دیگر مردم بهخصوص مردم خرانق اردکان این است که اگر هنگام قرائت قرآن و دعا، کتاب قرآن از سر کسی بیفتد یا در وسط نماز چُرت بزند در آن سال خواهد مُرد و اگر کسی بعد از ماه رمضان بمیرد، آمرزیده درگاه حق میشود.
قرائت قرآن
در مراسم قرائت قرآن شهر اردکان، تقریباً همه اقشار جامعه شرکت میکنند و رسم جالبشان این است که هر کسی از روز اول یکجا را معین و تا روز آخر همانجا مینشیند و ازآنجاییکه سوره توحید در بین قاریان از تقدّس بالایی برخوردار است، هر کس در روز آخر سوره توحید را بخواند یا به زبان محلی «قل هوالله روی او بیفتد»، معتقدند که اتفاق مبارکی برای او در طول سال رخ خواهد داد و باید در آن مراسم، شیرینی بدهد.
سنت آب است و تریاک
در شهرستان اردکان، بیدار کردن همسایه برای خوردن سحری ازجمله کارهایی است که در ابتدای ماه رمضان و با هماهنگی قبلی انجام میگردیده و این کار جالب به دو شیوه اجرا میشده است.
یکی از این روشها که تقریباً میتوان گفت که مختص اردکان است و در کمتر جایی از ایران مشاهده میشود؛ اجرای سنت «آب است و تریاک» است به این صورت که یکی از پیرمردهای شهر، تقریباً 20 دقیقه قبل از اذان صبح بر مکانی بلند رفته و فریاد «آب است و تریاک» سر میدهد و نزدیک بودن اذان صبح را اعلام میکند.
این جمله که تقریباً در میان همه رایج شده به معنای «وقت تنگ است» یا بهاصطلاح امروزی «دقیقه 90» میباشد.
روش دوم؛ اجرای سنت «پونُگ زدن» است به این شکل که در زمان سحر، همسایه دیواربهدیوار با مشت زدن بر دیوار همسایه کناری اقدام به بیدار کردن همسایه کرده و منتظر بیدار شدن وی میماند تا همسایه همجوار نیز با باز پسزدن مشت به دیوار یا همان «پونُگ» اعلام بیداری کند.
مردم اردکان با شروع ماه مبارک رمضان، تمامی مراسم جشن و عروسی را کنسل کرده و به بعد از رمضان موکول مینمودند، البته امروزه این رسم تا حدی کمرنگ شده و به پایبندی گذشته نیست.
در این شهر، مراسم ختم اموات نیز به بعد از افطار موکول میشود تا صاحبعزا بتواند در مراسم ختم به پذیرایی و انجام خیرات بپردازد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد آدابورسوم مردم اردکان در رمضان با پشتیبان آنلاین رادینا تماس بگیرید.