باغ دولت آباد یزد

باغ دولت آباد، یکی از نُه باغ ایرانی ثبت شده در یونسکو

شهر جهانی یزد علاوه‌بر کویری بودن؛ مکان‌های تاریخی، فرهنگی و دیدنی فراوانی دارد و هرساله، پذیرای تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی می‌باشد. یکی از این جاهای دیدنی یزد، باغ دولت‌آباد است که در محلۀ چهار مُنار و خیابان شهید رجایی قرار دارد.
در گذشته‌ این باغ زیبا، نقش مکان زندگی یکی از حکمرانان یزد و خانواده‌اش را داشته است. ازآنجایی‌که این باغ علاوه بر سکونتگاه، محلی برای سروسامان دادن به کارهای حکومتی نیز بوده؛ دارای یکی از زیباترین ساختمان‌های حکومتی و تاریخی یزد می‌باشد. این باغ بی‌نظیر و باشکوه، امروزه درهای خود را به روی گردشگران ایرانی و غیر ایرانی گشوده و پذیرای مهمانان خود گشته است.

باغ دولت ‌آباد یزد با قدمتی نزدیک به ۳ قرن، اکنون یکی از قدیمی‌ترین باغ‌های ایرانی می‌باشد که در هر گوشه و کنار آن، نشانه‌ای از بهشت وجود دارد و با شهرت جهانی خود، بازدیدکنندگان را به تفکر فرومی‌برد. درختانی مانند انگور، کاج، سرو، انار و گیلاس در همه جای این باغ سرسبز به چشم می‌خورد که همگی فضایی زیبا و باطراوت را به وجود آورده‌اند و در فصل بهار نیز با پخش شدن بوی گل‌های محمدی و سرخ، هوش از سر آدمی می‌برند.

باغ دولت ‌آباد یزد، در بیست و سوم اسفند سال ۱۳۴۶ هـ.ش با شماره ۷۷۴ در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفته و‌ با ثبت جهانی خود در سال ۱۳۹۰ هـ.ش، یکی از نُه باغ‌ِ ایرانی در میراث جهانی یونسکو به شمار می‌رود.

تاریخچه باغ دولت آباد یزد

باغ دولت‌ آباد در سال ۱۱۲۶ ه‍ـ.ش _اواخر دوره افشاریه_ توسط «محمدتقی خان بافقی معروف به خان بزرگ» ایجاد گردیده است. مرحوم محمدتقی خان که سرسلسله خاندان خوانین یزد بوده؛ برای احداث این باغ زیبا، قناتی با نام قنات دولت‌آباد را به طول ۶۵ کیلومتر حفر کرده و آب را از شهرستان مهریز به یزد منتقل نموده است. در گذشته‌ای نه‌چندان دور، باغ دولت‌آباد آن‌قدر آب داشته که بعضی‌ها به آن «نمایش آب» می‌گفتند؛ امّا امروزه آب باغ، تنها از یک چاه عمیق به دست می‌آید و با پرکردن حوض‌های آن، حس تازگی و سرزندگی را به درختان منتقل می‌سازد.

باغ دولت ‌آباد، ابتدا با مساحتی حدود ۷۰ هزار مترمربع احداث شده و سپس مجموعه حکومتی «دارالحکومه» به‌منظور رسیدگی به امور حکومت، در آن بنا گشته است. این باغ زیبا شامل ساختمان، حوض و آب‌نماهای بسیاری می‌باشد که درختان سرسبز و سر به فلک کشیده‌ای در فضای بین آن‌ها، زینت‌بخش محیط گشته‌اند.

باغ دولت ‌آباد، در دوران قاجاریه در خارج از شهر قرار داشته؛ امّا با گذشت زمان، بافت شهری اطراف آن را پر کرده و این باغ زیبا را در مرکز شهر یزد قرار داده است.

بلندترین بادگیر جهان؛ در باغ دولت آباد یزد

باغ زیبای دولت‌آباد، یکی از قدیمی‌ترین باغ‌های شهر یزد می‌باشد. نکته جالب درباره آن، وجود بادگیری منشوری‌شکل به طول 33 متر و 80 سانتی‌متر بر روی عمارت باغ است که عنوان «بلندترین بادگیر خشتی دنیا» را از آن خود کرده و به شهرت شهر جهانی یزد افزوده است.

بادگیر دولت‌ آباد، روبروی آب‌نما و حوض اصلی قرار گرفته و این شاهکار معماری گذشته، تناسب زیادی با حوض آن دارد؛ زیرا حوض روبروی آن به‌گونه‌ای ساخته شده که اگر در آخر گذرگاه باغ و در قسمت انتهایی حوض طویلش بایستیم، می‌توانیم کل نمای بادگیر را در آب آن مشاهده کنیم و از شکوه جلوه‌اش لذت ببریم.

طرز کار بادگیرها به چه شکل است؟

بادگیرها، گنبدها و مناره‌ها شاخص‌ترین نشانه ظاهری معماری استان یزد می‌باشند که به‌صورت «یک‌سویه و چهارسویه» نیز شناخته می‌شوند. بادگیرها علاوه بر زیباسازی و ابهت بخشیدن به ساختمان‌ها، به بهترین نحو فضای درونی بناها را هم تهویه می‌کرده و سرداب‌ها و آب‌انبارها را خنک می‌ساخته است؛ حتی برای سرد نگه‌داشتن مواد غذایی نیز از بادگیرها استفاده می‌شده است.

در این معماری، عملکرد بادگیر این‌گونه می‌باشد که جریان باد را گرفته و به دلیل اختلاف سطح و وضعیت خاص دریچه‌های خود، آن را با سرعت زیاد به پایین بادگیر کشیده و از راه دیگر، هوای گرم و آلوده را به بیرون می‌فرستاده است.

ساختار و نمای باغ

با رسیدن به محوطه باغ دولت‌آباد یزد، فضایی سرسبز و زیبا را می‌بینیم که طرح آن، یکی از بی‌نظیرترین طرح‌های باغ ایرانی می‌باشد. این باغ ازنظر طراحی و زیبایی، در ردیف باغ‌های «فین کاشان و باغ شاهزاده ماهان کرمان» قرار گرفته و مصالح شاخص به‌کاررفته در آن سنگ مرمر مراغه، خشت، آجر و همچنین اندودهای ریگ و گچ در نمای خارجی است.

برای ورود به ساختمان اصلی، باید از یک در چوبی بزرگ با کنده‌کاری‌های زیبا عبور کرد سپس اتاق‌های زیادی دیده می‌شود که در اغلب آن‌ها، حوضی در وسط ساختمان تعبیه شده است. همچنین یک زیرزمین وسیع و متناسب در زیر عمارت این باغ وجود دارد که برای کاربری‌های مختلفی ساخته شده است.

ازآنجایی‌که باغ دولت ‌آباد یزد، از باغ‌های مسکونی_حکومتی می‌باشد؛ دو بخش اندرونی و بیرونی دارد. در بخش بیرونی باغ، تشریفات حکومتی انجام می‌شده و بخش اندرونی آن هم به اقامتگاه خصوصی اختصاص داشته است. باغ دولت‌‎آباد یزد یک حوض اصلی و زیبا را دربرگرفته که محل جوشش آب از فواره‌ها می‌باشد و سپس، آب را به حوض‌های مستطیلی سه شاه‌نشین باغ انتقال می‌دهد. جریان آب باغ با رسیدن به مقابل ارسی‌ها، درون سنگ‌های تراش‌داری موسوم به سینه‌کبکی جریان می‌یابد که با ایجاد موج، حجم آب و تلاطم آن را بیش از حد معمول نشان می‌دهد. ضمناً باید دانست که در سمت راست حوض اصلی باغ، عمارت تابستان‌خانه یا شاه‌نشین و در سمت چپ آن، زمستان‌خانه یا عمارت تالار آیینه قرار دارد.

به‌طورکلی، بناهای مهم و اصلی این باغ شامل تعداد زیادی اتاق، تالار و بخش‌های خدماتی می‌شود که در سه بخش عمارت هشتی، عمارت طنبی و عمارت سردر واقع می‌باشد.

بخش اندرونی باغ دولت آباد

بخش اندرونی به محل زندگی حاکم و خانواده‌اش اختصاص داشته و از ساختمان‌های هشتی، بهشت‌آیین با سنگ‌فرش‌های جالب و استخرهای بزرگ، حرم‌سرا، مطبخ، اتاق‌های خادمان، اسطبل و شترخانه، اتاق زندانیان، دُرُشکه‌خانه، برج دیده‌بانی و آب‌انبار خصوصی در قسمت غربی باغ تشکیل شده است. در باغ‌های سکونتگاهی_حکومتی، بخش اندرونی را از سایر بخش‌ها متمایز می‌ساختند و حتی دربان یا حاجبی را هم برای نظارت بر آن تعیین می‌کردند.

بادگیر هشت‌ضلعی، سه شاه‌نشین، دو اتاق، حوضچه‌ها و تالارهای عمارت تابستانی؛ قسمت‌های باقی‌مانده بخش اندرونی ‌هستند. یکی از مهم‌ترین قسمت‌های بخش اندرونی، ساختمان هشتی یا ساختمان تابستانه آن است که در انتهای باغ و متصل به دیوار جنوبی قرار گرفته و کوشک اصلی باغ را تشکیل می‌دهد. وجود سه اتاق بزرگ با حوضخانه‌ای مرمرین در کنار کادربندی زیبای سقف هشتی و تلفیق زیبای جریان آب‌وهوا در آن، باعث شده تا همواره بازدیدکنندگان فراوانی به‌سوی این ساختمان رهسپار شوند؛ زیرا در اثر برخورد باد به آب است که هوای خنک به قسمت شاه‌نشین و تالار منتقل می‌گردد. در طبقه بالای کوشک هم می‌توان یک تالار و صفه زیبا را مشاهده نمود.

باید دانست که عمارت کلاه‌فرنگی باغ دولت‌آباد یزد با قرارگیری در میانه ساختمان اصلی، محل تصمیم‌گیری‌های مهم حاکمان بوده و چهار اتاق بالای آن نیز به فعالیت‌های حکومتی و سیاسی زنان اختصاص داشته است. عمارت کلاه‌فرنگی که در بخش تابستان‌نشین باغ قرار گرفته، امروزه با معماری زیبا و تزئینات چشم‌نواز خود نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند و اتاق‌های ارسی متقارن آن نیز به دلیل ساخته شدن با علم فنگ‌شوی، با شیشه‌های رنگی جالبی به دفع حشرات مزاحم می‌پردازد.

بخش بیرونی باغ دولت آباد

بخش جلوخان یا بیرونی باغ برای استقرار کاروان‌ها، برگزاری مراسم ورزشی، تشریفات و انجام امور حکومتی استفاده می‌شده است و شامل ساختمان‌های تالار آیینه در سه طبقه، عمارت تهرانی، ساختمان سردر اصلی، باغ ناصر، دو بازارچه، دو برج دیدبانی، آب‌انبار عمومی و دیوان‌خانه در سمت شرقی باغ می‌گردد.

باغ دولت ‌آباد چه در روز و چه در شب، مهمانان زیادی دارد؛ چراکه در شب، فانوس‌های زیادی در امتداد درختان روشن شده تا برای روشنایی محوطه باغ استفاده شوند و ظاهر جذاب و دلچسبی را هم به آن بدهند. در ورودی یکی از اتاق‌های باغ، مزین به شیشه‌های رنگی می‌باشد؛ تابش آفتاب در روز، تصاویری زیبا از رنگ و نور را به نمایش می‌گذارد. درهای مشبّک گره‌چینی از چوب چنار، شیشه‌های رنگی، آب‌نماهای داخل عمارت اصلی، هیبت درختان‌ توت صدساله باغ و... در طول روز، زیبایی خاصی به باغ داده‌اند.

در گوشه‌ای از فضای چشم‌نواز این باغ، یک کافه سنتی وجود دارد که در گذشته مطبخ باغ بوده و امروزه می‌توان علاوه‌بر لذت از فضای دلنشین آن، طعم یک نوشیدنی خوشمزه یا یک وعده غذایی سبک را هم چشید.

گردش در باغ جهانی یزد

باغ جهانی دولت‌آباد یزد با فضای سرسبز دل‌انگیز و عمارت‌های سنتی خود، فرصت بی‌نظیری برای یک گشت‌وگذار خانوادگی و تفریحات دوستانه فراهم می‌کند. این باغ در طول روز، جلوه زیبایی از ساختمان‌های قدیمی و سنتی با در و پنجره‌های ارسی و شیشه‌های رنگی را به نمایش می‌گذارد که مکان مناسبی برای ثبت عکس‌های یادگاری محسوب می‌شود. در باغ دولت‌آباد می‌توان روی تخت‌های سنتی محوطه آن نشست و علاوه‌بر لذت بردن از صدای آب و آواز پرندگان، خوردنی‌های خوشمزه کافه باغ نظیر فالوده یزدی، آش شولی، انواع دمنوش، چای و... را سفارش داد.

شب‌گردی در باغ دولت‌آباد یزد نیز حال و هوای خودش را دارد؛ چراکه شب‌هنگام، فانوس‌های زیبای سراسر باغ روشن می‌شود و با نورپردازی رنگارنگ عمارت اصلی و بادگیر بلندش، جلوه و شکوه باغ دولت‌آباد یزد را دوچندان می‌کند.

باغ های دیدنی یزد؛ زمردهای کویر

باید اشاره کرد که باغ دولت‌ آباد، تنها باغ سرسبز و زیبای یزد نیست؛ بلکه باغ‌های دیدنی بسیاری همچون زمرد بر صفحه کویر یزد می‌درخشند که فضایی متفاوت و جالب را برای حضور گردشگران و حتی اهالی منطقه فراهم می‌کنند. از دیگر باغ‌های مهم و پرطرفدار یزد باید به باغ پهلوان‌پور مهریز اشاره کرد که فضای دل‌انگیز آن در کنار یک عمارت سنتی چشم‌نواز، موجب تبدیل باغ به مقصد گردشگری محبوبی شده است. همچنین باغ صدری تفت با محوطه وسیع و باصفای خود، از دیگر مقاصد گردشگری علاقه‌مندان و طبیعت‌دوستان به شمار می‌رود که نورپردازی‌های شبانه و شگفت‌انگیز آن، سوژه عکاسی بسیاری از مسافران می‌گردد.

از دیدن این اماکن دیدنی یزد غافل نشوید!

پیشنهاد می‌شود که در سفر به یزد، بازدید از باغ زیبای دولت‌آباد را فراموش نکنید و علاوه بر آن، از مسجد جامع یزد، میدان امیرچخماق، آتشکده یزد، خانه لاری‌ها، موزه آب و... هم که از مهم‌ترین اماکن گردشگری و جاهای دیدنی یزد می‌باشند؛ بازدید کنید.

برای رزرو تورهای یزدگردی می توانید در سایت ما ثبت نام کنید و اگر تمایل به اقامت در شهر زیبای یزد را دارید، در مطلب هتل‌های ارزان یزد اقامتگاه‌ها و هتل‌هایی که قیمت مناسبی دارند و خدمات خوبی را هم ارائه می‌دهند را معرفی کرده‌ایم.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد  باغ دولت‌آباد یزد با پشتیبان آنلاین رادینا تماس بگیرید.