مجموعه خان یزد (بازار خان، حمام خان، میدان خان)

یكی از زیباترین مجموعه‌های تاریخی یزد كه همواره مورد بازدید علاقه‌مندان و گردشگران قرار می‌گیرد، مجموعه خان یزد _شامل بازار خان، حمام خان، میدان و مدرسه خان_ می‌باشد كه یادگاری از دوره قاجار به شمار می‌رود. این مجموعه با قرارگیری در بافت تاریخی شهر، معماری سنتی و زیبایی را به نمایش گذاشته و ازجمله جاهای دیدنی یزد است كه بسیاری از بخش‌های آن مانند بازارها، همچنان فعال و پر رفت‌وآمد می‌باشد.
نام مجموعه خان یزد به‌عنوان یكی از میراث ملی كشور، در تاریخ 21 اردیبهشت سال 1365 هـ.ش با شماره 1709 به ثبت رسیده و در زمره زیباترین جاذبه‌های گردشگری یزد قرار گرفته است. پس با ما همراه باشید كه سری به بخش‌های دیدنی و تماشایی این مجموعه بزنیم و با آن بیشتر آشنا شویم. 

 بازار خان یزد

بازار خان، طویل‌ترین و عریض‌ترین بازار یزد می‌باشد و طولی برابر ۲۷۴ و ارتفاع بین ۴ تا ۶ متر دارد. بخشی از مجموعه بازار خان را در دوره افشاریه بنا کرده‌اند و بخش دیگر آن هم توسط نوادگان و خود شخص «محمدتقی خان بافقی» ساخته شده است.

مجموعه بازار خان یزد، از چند راسته تشکیل شده و بازارها و تیمچه‌های زیادی دارد که هرکدام از آن‌ها به نام خاصی، معروف هستند؛ اما عموم مردم، همه این بازارها را تحت عنوان «بازار خان» می‌شناسند.
این بازار، دارای دو بخش شمالی_جنوبی و شرقی_غربی است که بخش شمالی جنوبی آن باوجود 53 باب مغازه، ۷۸ متر طول دارد و بخش شرقی غربی آن هم با 100 باب مغازه، ۱۸۰ متر طول دارد.

از قسمت‌های مختلف بازار یزد می‌توان به بازار زرگری، بازار پنجه علی، بازار قیصریه، بازار علاقبندی، بازار کاشیگری، بازار چیت سازی، بازار ‏ملا اسماعیل، بازار افشار، بازار صدری (شاهزاده فاضل)، بازار دروازه مهریز، بازار مسگری و بازار نخود بریزی اشاره کرد. 

بازار قیصریه که حدفاصل میدان خان و مدرسه خان قرار دارد، ازلحاظ معماری نسبت به سایر بازارها شکیل‌تر است که به‌وسیله دو در چوبی باارزش، بسته می‌شود و محل فروش پارچه‌های یزدی می‌باشد.

در مطلب بازارهای قدیمی یزد می‌توانید با این بازارها بیشتر آشنا شوید.

اگر در مسیر حركتتان، به بازار پنجه علی رسیدید؛ فراموش نكنید که سری هم به كافه عدسی پناهنده یزد بزنید چراكه سال‌های سال است كه با عدسی‌های مشهور خود، پذیرای مهمانان داخلی و خارجی می‌باشد.

بازار خان یزد، در سال ۱۳۸۲ هـ.ش با شماره ۸۵۴۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

حمام خان یزد

حمام خان یا گرمخانه نور یزد، مختص به خوانین و بزرگان بوده که با معماری دوره ناصرالدین‌شاهی خود، در سال ۱۱۷۰ هـ.ش توسط «میرزا محمدتقی خان بافقی» ساخته شده و 3 دهه بعد _سال ۱۲۰۰ هـ.ش_ موردبازسازی قرار گرفته است؛ در همین دوره، تزئینات و گچ‌بری‌های زیبای شاه‌نشین نیز به آن اضافه گردیده است.

لازم به ذکر است که حمام خان یزد، با شماره 2406 در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.

بد نیست بدانیم که محمدتقی خان مشهور به «خان بزرگ» و سرسلسله خوانین یزد، در سال ۱095 هـ.ش متولد شده، در سال ۱۱27 هـ.ش بر مقرّ حكمرانی یزد نشسته و در سال ۱177 هـ.ش هم فوت كرده است. از او، تأسیسات عمومی و خیریه مهمی باقی مانده است که برخی از آن‌ها شامل باغ دولت آباد، میدان خان، قیصریه، مدرسه خان، جنت‌آباد و... می‌شود. 

حمام خان علاوه بر فضاهای سه‌گانه بینه، میان در و گرمخانه؛ یک استخر به ابعاد تقریبی ۱۲ در ۶ متر در كنار گرمخانه هم دارد. فضای بینه _ازنظر مساحت و تزئینات_ از سایر فضاها، مشخص‌تر بوده و در اطراف آن، سكوهای نشیمن و رختكن و در زیر سكوها هم حفره‌های جای كفش تعبیه شده است. در بالای سقف گنبدی شكل بینه حمام، نورگیر زیبایی قرار دارد و ارتباط بینه به گرمخانه، از طریق «میان در» انجام می‌گیرد. گرمخانه، شامل خزینه آب گرم و فضای شستشو است و در جنب خزینه هم مخزن آب سرد وجود دارد.

امروزه این حمام، به رستوران تغییر كاربری داده است که می‌توان بعد گذر از میدان و بازار خان و همچنین تماشای مشاغل قدیمی و پررونق بازار، لختی در حمام خان استراحت كرد و با انتخاب غذایی خوشمزه از منوی انواع غذاهای ایرانی و یزدی آن، خستگی خود را به در کرد.

دیدنی های اطراف مجموعه خان یزد

مجموعه خان یزد به‌دلیل قرارگیری در بافت سنتی این شهر، فاصله كمی تا بسیاری از جاذبه‌های دیدنی یزد دارد كه ازجمله آن‌ها می‌توان به میدان امیرچخماق اشاره كرد. مجموعه امیرچخماق یزد كه بخش‌های دیدنی مختلفی نظیر تكیه، مسجد، آب‌انبار پنج‌بادگیری، موزه آب و... را در اطراف خود دارد، از زیباترین نقاط شهر یزد به شمار می‌رود که همواره موردتوجه گردشگران داخلی و خارجی است.

همچنین در نزدیكی مجموعه خان، می‌توان به دیدن مسجدجامع كبیر یزد با بلندترین بادگیرهای جفتی جهان رفت و كاشی‌كاری‌های چشم‌نواز آن را به تماشا نشست؛ به‌علاوه، زندان اسكندر یزد نیز از دیگر دیدنی‌های جالب و منحصربه‌فرد بافت تاریخی یزد است كه معمولاً بازدید از آن جزو برنامه‌های ثابت گردشگران و توریست‌ها به حساب می‌آید.

اگر تمایل دارید که درباره این رستوران سنتی بیشتر بدانید، به صفحه رستوران حمام خان مراجعه کنید.

شهر یزد با داشتن تاریخ كهن و فرهنگ غنی خود، جاذبه‌های تماشایی بسیاری همچون مجموعه خان را دربرگرفته كه دارای ظرافت‌های خاصی از هنر و معماری پیشینیان است. به همین دلیل توصیه می‌كنیم كه ضمن شركت در تورهای یزدگردی و سفر به یزد، حتماً سری به میدان، حمام و بازار خان بزنید و از هیاهوی جریان زندگی در این اماكن لذت ببرید. همچنین می‌توانید برای اطلاعات بیشتر در مورد مجموعه خان یزد با پشتیبان آنلاین رادینا تماس بگیرید.