کاروانسرای شاه عباسی میبد (موزه زیلو و پلاس میبد)

شهرستان میبد به‌عنوان یكی از تاریخی‌ترین شهرستان‌های استان یزد، جاذبه‌های تماشایی بسیاری دارد كه یكی از آن‌ها كاروانسرای شاه‌عباسی میبد می‌باشد. این كاروانسرا كه امروزه در قالب موزه زیلو و پلاس میبد به فعالیت ادامه می‌دهد، ازجمله جاهای دیدنی یزد است كه قدمت آن به دوران صفویه برمی‌گردد و معماری ساده و چشم‌نوازی از هنر مردمان قدیم را به نمایش می‌گذارد. با ما همراه باشید كه در این بنای تاریخی گشتی بزنیم و با ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن بیشتر آشنا شویم.

معماری کاروانسرای شاه عباسی میبد

قبل از ورود به کاروانسرای شاه‌عباسی میبد، بد نیست بدانیم این بنای آجری، از كاروانسراهای دوره صفوی است که در زمان شاه‌عباس دوم _حدود ۱۰۳۵ هـ.ش_ با همان فرم مشهور آن زمان یعنی چهار ایوانی ساخته شده است.

روبروی ورودی کاروانسرا، آب‌انبار چهار بادگیری معروف «كُلار» را می‌بینیم که بر كتیبه بالای آن، تاریخ ۱۰۷۰ هـ.ق (۱۰۳۸ هـ.ش) حک شده است و به دلیل هم‌خوانی و هماهنگی کاروان‌سرا با آب‌انبار، ساخت هر دو را تقریباً هم‌زمان می‌دانند. همچنین در اطراف این بنا، مجموعه‌های دیگری مانند چاپارخانه و یخچال وجود داشته که برخی از بخش‌های آن‌ها به مرور زمان از بین رفته و برخی دیگر پابرجا مانده است.

از سمت جنوبی كاروانسرا پس از گذر از در چوبی بزرگ و مرتفع آن، وارد محوطه اصلی بنا با ۲۴ حجره‌اش می‌شویم.  

آنچه در نگاه اول نظرِ ما را جلب می‌کند، یک حوض‌خانه هشت‌وجهی می‌باشد که دقیقاً در میان كاروانسرا قرار گرفته است. در گذشته‌ای نه‌چندان‌دور، آب قنات از این بنا عبور و حوض آن را پر آب می‌کرده تا مسافران خسته از سفر، آب موردنیاز خود را از اینجا تأمین كنند. برای رفتن به پشت‌بام بنا نیز راه‌پله‌هایی ساخته شده که در فضاهای هشتی‌مانند چهارگوشه حیاط قرار دارد.

جز بخش كوچكی از این كاروانسرا، تقریباً بقیه بنا سالم باقی مانده است. این مجموعه همانند دیگر كاروانسراها شامل ایوان، حجره‌ها، اسطبل‌ها، ایوانچه، مهتابی، انبار و حوض‌خانه می‌شود و کل تعداد حجره‌های داخلی و خارجی آن، به ۱۰۰ حجره می‌رسد. ضمناً قرارگیری کاروانسرای میبد در نزدیکی قلعه دفاعی قدیمی شهر موجب شده که برای این کاروانسرا، برج دفاعی ساخته نشود.

جالب است بدانید که معماران زبردست آن دوره، برای گرمایش کاروانسرا از بخاری‌های دیواری شبیه شومینه استفاده کرده و برای سرمایش هم از روش‌های متنوعی نظیر سیستم پسیو (passive) جرزهای ضخیم، آب قنات، كم كردن بازشوها (در و پنجره‌ها) به فضای باز، ساخت ساباط و ایجاد فضاهای مرتفع در کناره‌های بیرونی بنا کار گرفته‌اند.

اگر بخواهیم که استراحت كنیم یا غذا بخوریم، می‌توانیم به سمت ضلع غربی کاروانسرا برویم؛ چراکه سال‌ها پیش، این بخش از بنا به سفره‌سرای سنتی تغییر كاربری داده و پذیرای مهمانان خارجی و ایرانی می‌باشد.

کاروانسرای شاه‌عباسی میبد، در تاریخ ۳۰ مرداد سال ۱۳۵۷ هـ.ش با شماره ۱۶۱۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

موزه زیلو و پلاس میبد

اگر به زیلو و بافته‌ای سنتی علاقه دارید، پس به بازدید «موزه زیلو و پلاس میبد» در ضلع شرقی كاروانسرای شاه‌عباسی میبد بروید. در این موزه، زیلوهایی با قدمتی بالغ‌بر ۵۰۰ سال وجود دارد که از این نظر، تنها موزه منحصربه‌فرد زیلو در ایران به شمار می‌رود. قدیمی‌ترین زیلوی موزه میبد، یک قطعه با طرح محرابی متعلق به سال ۸۰۸ هـ.ق (۷۸۴ هـ.ش) و نفیس‌ترین آن هم با طرح ۲۴ سجاده، مربوط به قرن ۱۲ هـ.ش می‌باشد. البته در کنار قطعه‌های نفیس و تاریخی، می‌توان زیلوهای جدیدی را هم با ابعاد کوچک‌تر، از برخی هنرمندان به‌ویژه «مرحوم استاد باغستانی» نیز مشاهده کرد.

جالب است بدانید که برای آموزش نحوه بافت زیلو، یک کارگاه زنده زیلوبافی در کنار موزه و دو کارگاه دیگر نیز در محوطه حیاط مرکزی کاروانسرا تأسیس شده و در بخش‌هایی از موزه هم دستگاه‌های بافت زیلو و ابزار مرتبط به نمایش درآمده است.

برای اطلاعات بیشتر درباره این موزه، به صفحه موزه زیلو و پلاس میبد مراجعه کنید.

چاپارخانه میبد

در كنار کاروانسرای شاه‌عباسی، بنای دیگری به نام «چاپارخانه میبد» نیز ساخته شده است. این چاپارخانه كه به دوره قاجار برمی‌گردد، سال‌ها پیش بازسازی شده و بعد از كاروانسرا، مکان تاریخی و جالبی برای تماشا می‌باشد. جالب است بدانید که کاروانسرای شاه‌عباسی میبد، در گذشته جزئی از مجموعه رباط میبد بوده و این چاپارخانه هم بخشی از این مجموعه است.

موزه سفال میبد

موزه سفال میبد که موزه‌ای ۲۵۰ مترمربعی در زمینی به مساحت ۵۰۰ مترمربع می‌باشد، در آب‌انبار قجری کاروانسرای شاه‌عباسی میبد قرار گرفته و با بیش از ۱۰۰ قطعه ظروف، سرویس‌های رومیزی و قدیمی سفالی میزبان گردشگران عزیز است. قدیمی‌ترین اثر این موزه، شامل کوزه‌ای سفالی از دوران مادها می‌باشد.

سایر جاذبه‌های دیدنی میبد

كاروانسرای شاه‌عباسی یا موزه زیلو و پلاس، تنها یكی از ده‌ها جاذبه تماشایی میبد است كه در كنار دیدنی‌هایی همچون نارین‌قلعه یا نارنج‌قلعه و یخچال میبد با معماری خاص آن، تاریخ فرهنگ و تمدن مردمان قدیم را پیش روی بازدیدكنندگان قرار می‌دهد. ضمن شركت در تور یزدگردی و همراهی با دیگر علاقه‌مندان می‌توان در كنار بازدید از این بناهای تاریخی، سری هم به سایر مناطق دیدنی یزد نظیر روستای مزرعه كلانتر و همچنین سنگ‌آب‌های ندوشن زد و از طبیعت بكر و ویژگی‌های تماشایی آن‌ها لذت برد.

پیشنهاد ما به شما برای سفر به میبد، تور میبد و چک چک است که می‌تواند این سفر را به خاطره‌ای خوب تبدیل کند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره كاروانسرای شاه‌عباسی میبد با پشتیبان آنلاین رادینا تماس بگیرید.