بافت تاریخی یزد

ثبت جهانی بافت تاریخی یزد

یزد، اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان است که با بافت تاریخی بی‌نظیر خود، میراثی جهانی و جاذبه‌ای منحصربه‌فرد به شمار می‌رود و به دلیل معماری تاریخی و بافت سنتی دست‌نخورده‌ و ارزشمندش، در ۱۸ تیرماه سال ۱۳۹۶ هـ.ش در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

ثبت جهانی این شهر موجب شده که بسیاری از جاهای دیدنی یزد و اماکن تاریخی و طبیعی آن، در زمره مقاصد گردشگری محبوب کشور قرار گیرد و سازه‌های تاریخی یزد همچون مسجدجامع شهر، مجموعه امیرچخماق، آتشکده زرتشتیان و... به شهرتی بین‌المللی دست یابد.

تاریخچه یزد؛ شهر کهن ایران زمین

یزد به‌عنوان یکی از شهرهای تاریخی و کهن ایران، میراث‌دار تمدنی باستانی در مناطق مرکزی ایران می‌باشد که در طول تاریخ با نام‌های مختلفی شناخته شده است. آثار و بناهای تاریخی کشف‌شده در شهر یزد، بیانگر قدمتی مربوط به قرن دوم و سوم هجری می‌باشند؛ هرچند که تاریخ سکونت بشر در این سرزمین، از هزاره سوم پیش از میلاد نیز فراتر رفته است.

شهر یزد در دوره‌ای با نام «کثه» شناخته می‌شده و طبق نظر برخی محققان، احداث آن به دست «یزدگرد اول ساسانی» صورت گرفته است. در عهد پیشدادیان، طایفه‌های در حال کوچ از بلخ به پارس، سرزمین یزد را «یزدان» نامیدند و از آن زمان به بعد، یزد را محل عبادت قرار دادند.

استان یزد با قدمتی متعلق به قبل از اسلام؛ علاوه‌بر داشتن کهن‌ترین بنای خشتی یعنی نارین قلعه میبد، قدیمی‌ترین میدان ساعت شهری ایران به نام میدان وقت‌الساعت و همچنین تاریخی‌ترین نخل چوبی جهان موسوم به نخل حیدری‌ها در مجموعه امیرچخماق، دارای بلندترین بادگیر در باغ دولت‌آباد، مرتفع‌ترین مناره‌های ایران در مسجدجامع یزد، طولانی‌ترین قنات ایران به نام قنات زارچ و بیشترین تعداد دخمه است؛ همچنین دارای تنها آب‌انبار شش‌بادگیری جهان در مجموعه امیرچخماق، تنها کاروانسرای دایره‌ای ایران به نام کاروانسرای زین‌الدین و اولین صندوق امانات جهان نیز می‌باشد.

شهر تاریخی یزد، گسترده‌ترین بافت تاریخی مسکونی ایران با وسعت ۷۰۰ هکتار را هم به خود اختصاص داده ‌که قابل‌توجه می‌باشد.

چرا بافت تاریخی یزد ثبت جهانی شد؟

بافت تاریخی یزد، ترکیبی موزون و متوازن از خانه‌ها، ساباط‌ها، کوچه‌پس‌کوچه‌های قدیمی و بناهای خشتی می‌باشد که همه امکانات زندگی فردی و اجتماعی را در دل خود دارد و باعث ثبت جهانی یزد گردیده است. نه‌تنها بیش از ۱۷۰۰ اثر تاریخی یزد بلکه کل بافت سنتی و خشتی یزد _از شمال به خیابان دولت‌آباد، از جنوب به خیابان کاشانی، از شرق به محله فهادان و از غرب به خیابان مطهری_ نیز در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۸۴ هـ.ش با شماره ۱۵۰۰۰ به‌عنوان یک اثر ملی در ایران به ثبت رسیده است.

ویژگی های بافت تاریخی یزد

برخی از ویژگی‌های مهم و متمایز بافت تاریخی یزد شامل بافت بسیار فشرده و متراکم، کوچه‌های باریک با ساختاری نامنظم و پوشیده، فضاهای شهری محصور، ساختمان‌های بدون فاصله و متصل به‌هم، احداث خانه‌ها و عمارت‌ها براساس جهت وزش باد و نور آفتاب و... می‌باشد.

در زیبایی و جذابیت بافت تاریخی یزد علاوه‌بر شرایط درونی، جاذبه‌های بیرونی آن نظیر آسمان پُرستاره کویر، مناطق کویری ریگزارها، شن‌های روان و بافت ‌های تاریخی شهرستان‌های یزد نیز مؤثر هستند و هرکدام با ویژگی‌های خاص خود، به ارزش بافت تاریخی یزد افزوده‌اند.

معماری خانه های یزد

معماری خانه‌های یزد، نمونه‌ای بارز و تماشایی از معماری خانه‌های کویری می‌باشد که متناسب با اقلیم‌های گرم‌وخشک در جهان ساخته شده است. در شهر یزد، هر محله‌ای معمولاً دارای یک حمام، آب‌انبار، مسجد، حسینیه، بازارچه، لرد، جوی آب (برای دسترسی به قنات)، کارگاه‌های کوچک و... می‌باشد که برخی از آن‌ها هنوز پابرجا هستند.

پلان خانه‌های یزد، اجزای منحصربه‌فرد و زیادی دارند که عبارت‌اند از حیاط عمومی (بیرونی)، حیاط خصوصی (اندرونی)، دالان، تختگاه، تالار، بادگیر، سردر، هشتی، اتاق کار، اتاق‌خواب، اتاق ناشتا، سه‌دری، پنج‌دری، ارسی، بالاخانه، پستو، آشپزخانه، منبع آب، آبدارخانه و... .

در معماری شهر یزد، خانه‌ها به سمت قبله بنا گردیده‌ و فضاهای تابستانی (زیرزمین، تالار، حوض‌خانه، ایوان، پایاب و ...) و اتاق‌های زمستان نشین (سه‌دری، پنج‌دری، بالاخانه، کرسی‌خانه و ...) در دورتادور حیاط، بسیار سنجیده طراحی شده است.

بخش تابستان‌نشین خانه‌ها، در جبهه شرقی و فضاهای زمستانی آن، در جبهه غربی قرار گرفته؛ اما گاهی فضاهای دیگری هم مثل هشتی، مطبخ، حمام، مستراح، انبار، چاه خانه و... در این سمت ساخته‌ شده‌اند.

انتخاب روش‌های ساختمانی خاص، مصالح سازگار با اقلیم، نماسازی زیبا، حفظ آسایش و... از دیگر ویژگی‌های معماری یزد می‌باشد.

حرمت و حجاب، نه‌تنها در خلق‌وخوی یزدی‌ها بسیار مهم است؛ بلکه یکی از ویژگی معماری خانه‌های یزد هم می‌باشد و در جای‌جای خانه از قبیل درگاه، دالان و دیوارهای بلند، هشتی و نحوه سازمان‌دهی فضاهای گوناگون اطراف حیاط به‌خوبی به چشم می‌خورد و این‌گونه، ساکنان خانه به‌دوراز چشم اغیار در آرامش و امنیت زندگی می‌کنند.

اهمیت حیاط در خانه های سنتی یزد

در خانه های سنتی یزد؛ چندین نوع حیاط وجود دارد و حیاط مرکزی، اصلی‌ترین فضای خانه می‌باشد. یک حوض آب و چندین باغچه ‌در اطراف آن با درختانی سازگار همچون انگور، انجیر، انار و پسته هم باعث طراوت هوا و سرسبزی حیاط می‌شوند. حیاط در شهر یزد، فضایی بسیار مفید است که در آن فعالیت‌هایی همچون خوابیدن در فضای باز، گردهمایی اعضای خانواده، بازی کودکان، مراسم عروسی و مذهبی و... انجام می‌گردد.

حیاط نارنجستان، حیاطی کوچک است و علاوه‌بر تأمین نور فضا، امکان نگهداری گیاهان حساس را نیز فراهم می‌کند. این حیاط‌ها، بیشتر در گوشه‌ها و به‌صورت مربع ۹ قسمتی ساخته می‌شده و در هر وجه آن، یک فضای سه‌دری یا هشت‌ضلعی آجری قرار می‌گرفته است.
به محل زندگی زنان و کودکان خانواده، حیاط اندرونی می‌گفته‌اند و معمولاً یک حوض و چندین باغچه بسیار زیبا و متنوع داشته‌اند.

در خانه‌های تاریخی یزد همچون خانه‌های تجار و روحانیون رده‌بالا، حیاط ویژه‌ای معروف به «حیاط بیرونی» برای مهمان در نظر گرفته می‌شده که به‌همراه اتاق مهمانخانه سمبل احترام و بزرگداشت مهمان بوده است. برخی از این خانه‌های معروف یزد شامل ملک التجار، خانه شفیع پور (میرزا شفیع)، خانه لاری ها، خانه آیت‌الله صدوقی، خانه آ سید هاشم (نجفی یزدی)، خانه مرتاض (علی آقا شیرازی) می‌شود.

کاهگل؛ رکن اصلی بناهای تاریخی یزد

یزد، پایتخت معماری ایران است که کاه‌گل اصلی‌ترین و شاخص‌ترین مصالح شناخته‌شده آن می‌باشد. این ماده به خاطر ویژگی‌های عایقی و استقامت بالا، عدم نشت باران در پوشش‌های گنبدی و سقف‌های طاقی کاه‌گلی، عدم عبور گرما و سرما، آسان اندودن آن، ارزان بودن و... از ابتدا با زندگی مردمان مناطق مختلف ایران‌زمین آمیخته شده است. کاه‌گل با داشتن این ویژگی‌های ممتاز، به همه ساختمان‌های بافت قدیمی یزد راه یافته و عطر خوش و رنگ گرم آن نیز روح و حیات خاصی به شهر بخشیده است.

بادگیر چیست و چگونه کار می کند؟

بادگیرها، گنبدها و مناره‌ها؛ شاخص‌ترین نشانه ظاهری معماری استان یزد می‌باشند که به‌صورت یک‌سویه و چهارسویه نیز ساخته می‌شدند. بادگیرها علاوه‌بر زیباسازی و ابهت بخشیدن به ساختمان‌ها، به بهترین نحو فضای درونی بناها را تهویه و سرداب‌ها و آب‌انبارها را خنک می‌ساخته و حتی برای سرد نگه‌داشتن مواد غذایی نیز به کار می‌رفته است.

در این معماری، عملکرد بادگیر به‌گونه‌ای است که جریان باد را گرفته و به دلیل اختلاف سطح و وضعیت خاص دریچه‌های بادگیر، آن را با سرعت زیاد به پایین بادگیر کشیده و از راه دیگر، هوای گرم و آلوده را به بیرون می‌فرستاده است.

تاریخچه بادگیرها

هوای گرم و سوزان تابستان مناطق کویری، مردم مبتکر و فعال یزدی را به فکر انداخته تا سازه‌ای خنک‌کننده به نام بادگیر خلق کنند و جهانیان را به تحسین وادارند. پس از شهرت و کارایی بادگیر در شهرهای کویری یزد و کرمان، شهرهای گرمسیری دیگر ایران نظیر بندرعباس، قشم، سیرجان و چابهار هم از بادگیر برای خنک نمودن ساختمان‌ها و منازل خود استفاده کردند که امروزه نیز هنوز اثراتی از آن پابرجاست.

چرا به یزد شهر بادگیرها می گویند؟

شهر تاریخی یزد، بیشترین تعداد بادگیرهای ایران را دارد؛ به‌گونه‌ای که در گذشته بر بالای هر خانه‌ای، یک بادگیر وجود داشته و دلیل نام‌گذاری یزد به «شهر بادگیرها» نیز همین موضوع بوده است. بادگیرها ازآنجایی‌که مبدّل گرمای سوزان به هوای خنک و مطبوع می‌باشند، خاص شهرهای کویری به‌ویژه یزد هستند.

یک نمونه ارزشمند و شاهکار مهندسی بادگیرهای یزد، بادگیر «باغ دولت‌آباد» است که با ارتفاع ۳۳ متر و ۸۰ سانتی‌متری خود، بلندترین بادگیر جهان و گواه نبوغ معماران یزدی به شمار می‌رود و شهرتی جهانی دارد.

سبک معماری زیبای هشت‌ضلعی این بادگیر ۲۸۰ ساله، مربوط به دوران زندیه و قاجار می‌شود و در سال ۱۱۲۶ هـ.ش از خشت و آجر و به دستور «محمدتقی خان بافقی» یکی از خوانین بزرگ یزدی ساخته شده است.

آب انبار و تاریخچه آن

آب‌انبار، از قدیمی‌ترین پدیده‌های معماری در مناطق کویری جهان می‌باشد و می‌توان ایرانیان را مبتکر احداث این منبع آبی دانست؛ منبعی که از طریق آن، به ذخیره و خنک‌سازی آب می‌پرداختند و اسامی همچون منبع، مصنع، انبار، حوض، برکه، مرغی، مرغک، سردابه، خزان و... دارد. آب‌انبارها، کاربرد بسیاری داشته‌اند؛ به‌خصوص در مناطق گرمسیری ایران همچون حاشیه خلیج‌فارس، جزایر جنوبی و حتی شهرهای شمالی نظیر ساری و گرگان.

آب‌انبار شهر «اور» در نزدیکی بصره با قدمتی متعلق به ۲۱۵۰ سال قبل از میلاد، کهن‌ترین آب‌انبار تاریخی جهان و آب‌انبار «چغازنبیل خوزستان» هم با قدمتی مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد _هم‌زمان با شکوفایی تمدن ایلام_ اولین آب‌انبار ایران به‌حساب می‌آید.

معماری آب انبار

آب‌انبار؛ حوض سرپوشیده ‌خشتی یا آجری وابسته به قنات است که در مناطق کویری و کم آب، از آب باران یا جویبارهای فصلی پُر می‌گردد و معمولاً در زیرزمین ساخته می‌شود. در ایران، شهر قزوین به علت فراوانی این سازه، به شهر آب‌انبارها شُهره شده و معروف‌ترین آن، آب‌انبار «سردار» می‌باشد.

به‌طورکلی، دو نوع آب‌انبار عمومی (در محله‌ها، کاروانسراها، روستاها و...) و آب‌انبار خصوصی (داخل خانه‌ها) وجود دارد که سنگ، آجر، شفته‌آهک و ساروج، دیمه (ترکیب آهک، خاکستر، ماسه‌بادی و...) از عمده‌ترین مصالح سنتی ساخت آن‌ها هستند و این مصالح، نه‌تنها باعث آب‌بندی بنا می‌شده؛ بلکه از فاسدشدن آب نیز جلوگیری می‌کرده است.

ساختمان آب‌انبارها اصولاً از ۶ عنصر گنبد، بادگیر، سردر (راهنمای ورود به آب‌انبار و راه‌پله عمیق آن)، پلکان (تعداد پله‌ها وابسته به عمق مخزن آب‌انبار)، خزینه یا مخزن و پاشیر (محل قرارگیری شیر بزرگ برنجی متصل به مخزن) تشکیل شده که تعداد بادگیرها در هر آب‌انبار از یک تا هفت عدد، بسته به شرایط آب و هوایی منطقه و نوع عملکرد آن متغیر می‌باشد. به‌طور مثال، آب‌انبار مریم‌آباد (امامزاده شنبه) دارای ۱ بادگیر، آب انبار شش بادگیر یزد دارای ۶ بادگیر و آب انبار عصر آباد دارای ۷ بادگیر است.آب‌انبارها، ازنظر شکل و نوع ساخت نیز با توجه به نوع اقلیم و منطقه متفاوت هستند که شامل آب‌انبارهای صلیبی، آب‌انبارهای کشیده، آب‌انبارهای گنبدیِ گود و آب‌انبارهای کنده‌شده در کوهستان می‌شوند.

پایاب چیست؟

پایاب، یک هشتی پوشانده شده با اتاق ترکی ۴ گوش یا ۸ گوش است که در مسیر قنات و محل دسترسی به گذرگاه زیرزمینی آب قنات ساخته شده و از سطح زمین به کمک چندین پله به پایین می‌رفته است. در مرکز و کف پایاب، یک حوض آب قرار دارد که معمولاً آب قنات در آن می‌چرخیده و هوای درون پایاب را در تابستان بسیار خنک کرده و سپس بیرون می‌رفته است. از پایاب، به شکل خصوصی یا عمومی به‌عنوان یخچال مواد غذایی و یا اتاق‌خواب نیم روزی استفاده می‌شده است.

نمونه‌های عالی و شاخص پایاب در مسجد جامع یزد، مسجد جامع نائین، مسجد جامع نطنز و در خانه‌های تاریخی یزد همچون هتل کهن کاشانه یزد دیده می‌شود.

کوچه های آشتی کنان یزد

کوچه‌های آشتی‌کنان یزد، کوچه‌پس‌کوچه‌های خشتی و پیچ‌درپیچ هزارتو هستند که با دیوارهای بلند و زیبا همچون یک‌شبکه بزرگ در بافت تاریخی یزد قرار گرفته و خانه‌های سنتی را در دل خود جای ‌داده‌اند؛ خانه‌هایی که درب‌های چوبی و بزرگ با دق‌الباب‌های شگفت‌انگیز دارند. این کوچه‌ها، آن‌قدر باریک هستند که معمولاً دو نفر به‌سختی از آن می‌گذرند؛ به‌گونه‌ای که اگر دو نفر با هم قهر باشند و به‌صورت اتفاقی، در یک‌زمان و دو جهت مخالف گذرشان به این کوچه‌ها بیفتد، مجبور به یک‌وری شدن هستند؛ وگرنه در میان کوچه گیر می‌کنند. این موقعیت مضحک، کم‌کم خنده بر لبان دو طرف آورده و منجر به رفع کینه‌ها شده و این‌گونه، آشتی را به دنبال خود می‌آورد.

کاربرد ساباط ها در بافت تاریخی 

ساباط در لغت به معنای سایبان، ایوان یا پیشگاه خانه می‌باشد و در اصطلاح، به کوچه‌ها و گذرهای تقریباً سرپوشیده در شهرهای کویری و گرمسیر گفته می‌شود كه آدمی را از تیغ سوزان خورشید کویر نجات داده و در سایه‌سار خنک خود، حفظ می‌کند. این ایده خلاقانه نیز از هوش سرشار مردمان کویر ناشی شده و هنر معماران یزدی را به نمایش می‌گذارد.

ساباط‌ها ازنظر مسقف بودن، دو مدل هستند؛ یک نوع آن دارای سقف مسطح بر روی تیرهای چوبی و حصیری و نوع دیگر ساباط‌های طاق‌دار با آجرچینی رومی می‌باشند که سنگینی وزن آن در ستون‌ها، دیوارها و زمین تقسیم شده است.

سازه خشتی نیمه پوشیده ساباط، باعث ایجاد جریان هوا در داخل کوچه‌ها می‌شود؛ به‌نحوی‌که هنگام تابستان، هوای درون ساباط را از بیرون خنک‌تر می‌کند و بالعکس در زمستان، به گرم‌تر شدن هوای درون ساباط نسبت به بیرون آن می‌انجامد. ساباط‌ها همچنین موجب یکپارچگی و استواری خانه‌های اطرافشان شده و به پایداری آن‌ها در برابر نیروهای وارده از فشار سازه کمک می‌کنند. معمولاً پشت‌بام خانه‌های زیر ساباط با متصل بودن به هم مورداستفاده واحدهای همسایه نیز قرار می‌گیرد و گاهی مانند یک اتاق مشرف‌به كوچه به نظر می‌آیند.

بعضی از کوچه‌های بن‌بست، یک ساباط به‌همراه در ورودی برای افزایش امنیت ساکنان کوچه دارند و به آن‌ها «دربند» گفته می‌شود؛ در هر دربند نیز چند خانوار زندگی می‌کنند که اصولاً حس همسایگی و صمیمیت در آن‌ها بسیار حائز اهمیت است.

طولانی‌ترین ساباط، متعلق به روستای گردشگری «فورگ درمیان» در استان خراسان جنوبی می‌باشد که به‌همراه «قلعه فورگ و بافت تاریخی روستا» از دیدنی‌های این استان به شمار می‌رود.

کلاه فرنگی

کلاه‌فرنگی در اصل، عمارتی شاهانه و به اشکال مختلف تزیینی می‌باشد که در وسط کاخ‌ها و باغ‌ها برای صرف ناهار، عصرانه و یا استراحت ساخته می‌شده است. این سازه‌های زیبا، سابقه تاریخی قدیمی‌ای دارند؛ اما بیشترین آن‌ها، یادگار معماری ایرانی_خارجی قاجار می‌باشند.

در یزد، نوع خاصی از کلاه‌فرنگی (بنایی شبیه به کلاه کابویی) وجود دارد که درست در وسط سقف منزل تعبیه شده و موجب هدایت باد از هر شش‌جهت به درون خانه می‌گردد. این نوع کلاه‌فرنگی‌ها، کاملاً متفاوت از بادگیرها هستند.

«باغ کلاه‌فرنگی یزد» عمارتی واقع در محله رحمت‌آباد و ساخته دست معماران رشتی در دوره قاجار می‌باشد و آب جوی رحمت‌آباد با عبور از زیر آن، به حوض وسط باغ می‌ریخته است. این سازه، شبیه به ساختمان کلاه‌فرنگی رشت یا تبریز بنا شده و دارای دوطبقه و بدون زیرزمین می‌باشد که طبقه اول، برای پذیرایی از مهمان و طبقه دوم، دارای چندین اتاق است.

اماکن و محله های بافت تاریخی یزد

بافت سنتی یزد، اماکن و محله‌های تماشایی و منحصربه‌فردی را در خود جای داده که هریک از آن‌ها راوی داستان‌هایی شنیدنی از دل تاریخ می‌باشد. درواقع مردمان باهوش یزد، اولین کسانی بودند که «خشت» را با ترکیب ۴ عنصر اصلی خاک و آب‌وآتش و باد کشف کرده و با پشتکار و سخت‌کوشی بی‌نظیر خود و بیرون کشیدن آب از دل زمین سرسخت و خشک کویر، «قنات» را اختراع نموده‌اند تا کاخ‌ها و خانه‌هایی خشتی بسازند و شهری تاریخی با یک معماری باشکوه را بنا کنند؛ شهری که با ثبت جهانی‌شدن خود، نه‌تنها باعث افتخار مردمان یزد بلکه مایه سربلندی کشور عزیزمان ایران نیز می‌باشد و نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند.

محله‌های قدیمی و تاریخی یزد با وجود این‌که همچنان محل سکونت و رفت‌وآمد بسیاری از اهالی هستند؛ اما دچار تغییرات و دگرگونی‌های زیادی نشده و اغلب شکل سابق خود را حفظ کرده‌اند. درواقع شهر تاریخی یزد؛ گنجینه‌ای از هنر، فرهنگ و تمدن ایرانی می‌باشد که در بناهای مذهبی، مساجد، حسینیه‌ها، بقعه‌ها، زیارتگاه‌های زرتشتیان، خانه‌ها و باغ‌های تاریخی، بادگیرها، آب‌انبارها و بازارهای سنتی یزد گرد آمده است.

نمونه شاخص معماری کهن و اصیل یزد، در محله «فهادان» یا «یوزداران» به تماشا گذاشته شده که در گویش محلی، به آن «جنگل یا محله یوزداران» گفته می‌شود. محله چهارمنار نیز با قرارگیری در مرکز شهر، جزو مناطق مهم یزد به شمار می‌رود که محل وقوع حوادث ادبی مهمی بوده است.

از دیگر محله‌های تاریخی مهم یزد؛ محله آبشاهی با نام سابق نعیم‌آباد، محله خلف خانعلی به‌عنوان سکونت‌گاه مسالمت‌آمیز مسلمانان و زرتشتیان از قدیم، محله قلعه کهنه، محله سرجمع، محله شاهدباز در نزدیکی امیرچخماق، محله سردوراه، محله یعقوبی، محله مصلی، محله لب خندق، محله آبشور، محله لردکیوان و... می‌باشد.

بافت تاریخی یزد؛ جاذبه ای وسیع و چشم نواز

بافت تاریخی یزد با داشتن فضایی بکر و دست‌نخورده و ساختمان‌ها و کوچه‌هایی اصیل و ماندگار، به‌نوعی مهم‌ترین و وسیع‌ترین جاذبه گردشگری یزد محسوب می‌شود که دیدنی‌های معروف بسیاری را در دل خود جای داده است. از مهم‌ترین اماکن تاریخی موجود در بافت سنتی یزد و اطراف آن می‌توان مجموعه بازار خان، میدان امیرچخماق، مسجدجامع یزد، مدرسه ضیائیه یا زندان اسکندر، آتشکده زرتشتیان، مجموعه میدان مارکار و... را نام برد.

القاب زیبای یزد

در قرن پنجم هجری، «خواجه نظام‌الملک طوسی» شهر باتقوای یزد را «دارالعباده» نامیده است؛ لقبی که بسیار معروف شده است. در دهه پنجاه نیز «محمدتقی فلسفی سخنران شهیر» به علت وجود حسینیه‌های بزرگ و مجهز، سبک سینه‌زنی، نوحه‌خوانی ویژه، نخل برداری ظهر عاشورا و برپایی روضه سیدالشهدا؛ به یزد لقب «حسینیه ایران» را داده است.

امروزه مردم بافرهنگ یزد، با مرمت خانه‌های قدیمی بافت تاریخی شهر و تبدیل آن‌ها به رستوران یا هتل، در حفظ این میراث گران‌بها کوشیده‌اند و پس از تبدیل بافت به «شهر مهمانسرای سنتی»، بیشترین علاقه و تقاضای گردشگران را به آن اختصاص داده‌اند.

شهر تاریخی یزد، عناوین و القاب مختلف دیگری همچون شهر بادگیرها، شهر شیرینی، شهر دوچرخه‌ها، شهر کار و کاریز و کاه‌گل، دارالعباده و دارالعلم و دارالعمل، شهر قنات و قنوت و قناعت، شهر آتش و آفتاب نیز دارد که هرکدام بیانگر صفتی از این شهر شایسته می‌باشد.

افتخارات شهر یزد

از افتخارات شهر یزد علاوه‌بر ثبت جهانی‌شدن، کسب نشان ویژه بنیاد جهانی انرژی و عنوان شهر پایدار دنیا در هجدهمین اجلاس جهانی بنیاد انرژی در تاریخ ۲۶ دی‌ماه ۱۳۹۶ هـ.ش می‌باشد؛ اجلاسی که به میزبانی ایران برگزار گردیده است. علت آن نیز تاریخ و فرهنگ اصیل مردم یزد، تدوین برنامه جامع توسعه پایدار در فرهنگ‌سازی، ساخت‌وساز و حمل‌ونقل سبز، انرژی، آب، پسماند، سلامت، ایمنی و امنیت، گردشگری سبز، زیباسازی و فضاهای شهری می‌باشد.

همچنین شهر تاریخی یزد، موفق به دریافت و کسب عنوان الگوی دیگر شهرهای جهان نیز شده و دست‌یابی به مقام نخست پذیرش در کنکور سراسری کشوری طی بیست‌وچهار سال پیاپی هم از دیگر افتخارات یزد و یزدی‌ها می‌باشد.

این شهر، پیشتازترین شهر ایران می‌باشد که به احیای بناهای تاریخی، تبدیل و تغییر کاربری آن‌ها، ساخت‌وسازهای مسکونی و طرح‌های تجمیع پرداخته است.

شهر یزد نه‌تنها ازلحاظ تاریخی سرآمد است، بلکه ازنظر فرهنگی نیز الگوست؛ چراکه از همان ابتدا تاکنون، سه دین اسلام، زرتشت و یهود را در کنار هم و بدون هیچ مشکلی پذیرفته و مردمانش، زندگی‌ای بس مسالمت‌آمیز داشته و دارند که باعث افتخار می‌باشد.

یزد و گردشگران اروپایی

شهر ثبت جهانی شده یزد در کنار دو استان فارس و اصفهان، مثلث طلایی گردشگری ایران را شکل داده‌اند و مقصد اول گردشگران خارجی و اروپایی می‌باشند؛ به‌گونه‌ای که استان یزد هرساله در برخی از فصول سال، اغلب میزبان گردشگرانی تقریباً دو برابر جمعیت ساکنان شهر است.

بافت قدیمی یزد، دنیای کامل و زیبای شرق را پیش چشم اروپاییان می‌گذارد؛ بافتی که به‌هیچ‌عنوان در اروپا پیدا نمی‌شود و آن‌ها را همچون علاءالدین هزار و یک ‌شب، از خانه‌های خشت و گلی بالا می‌برد و روی بام بناها، به نظاره‌ی غروب آفتاب می‌نشاند.

اوج آبادانی یزد، در قرن هشتم هجری و به خاطر قرارگیری در مسیرهای اصلی تجاری و داشتن صنایع نساجی و ابریشم‌بافی بوده و اتابکان یزد، از مهم‌ترین عوامل پیشرفت آن به‌حساب می‌آمدند؛ به‌گونه‌ای که این شهر، در مقایسه با سایر شهرهای کشور دارای اقتصادی شکوفا و ثروتمند بوده است.

«مارکوپولو» در سال ۶۵۱ هـ.ش، از یزد بازدید کرده و گفته که: «یزد شهر خوب و اصیلی است و تجارت زیادی در آنجا برقرار. آن‌ها ابریشم مشخصی می‌بافند که یزدی/یسدی نامیده می‌شود و بازرگانان آن را به جاهای مختلف می‌فرستند».

«هاکس» هم که در سال ۱۳۱۱ هـ.ش به‌عنوان یک گردشگر خارجی، مدت کوتاهی در یزد اقامت داشته؛ درباره یزد چنین اظهارنظر کرده است: «امروزه بازرگانان آن بُرو و بیاهای پیشین را در شهر ندارند و بعضی خانه‌های آن بازرگانان قدیمی به اقامتگاهی برای گردشگران بدل شده است».

به نظر یک گردشگر کانادایی: «بافت قدیمی شهر یزد از بهترین جاها برای گشت‌وگذار و گم‌شدن است؛ خیابان‌های باریک و رنگ فوق‌العاده‌ دیوارها و ساختار بناها شگفت‌انگیزند. خیلی از خانه‌ها درشان باز است و می‌توان وارد آن‌ها شد و نگاهی انداخت؛ بعضی‌هایشان هم برج‌های بادگیر دارند که می‌توانید زیر آن‌ها بروید و خنک شدن واقعی بدون استفاده از برق را تجربه کنید».

مسافر استرالیایی می‌گوید که: «عاشق یزد و بافت قدیمی‌اش شدم؛ می‌توانستم روزها آنجا باشم. آنجا نانوایی‌ای سنتی پیدا کردم، نان تازه گرفتم و در پارک کوچکی که در میان درختان انار محصور شده بود با پنیر خوردم. در آن‌طرف مردی در کوچه‌ای باریک داشت کاشی درست می‌کرد. این‌ها لحظات دوست‌داشتنی هرروزه‌ی اینجاست».

گردشگری که از کشور چک به یزد آمده، یزد را چنین توصیف کرده است: «مانند قدم زدن در فضای فیلم‌های تاریخی است. حتماً باید به بافت قدیمی یزد رفت. پیشنهاد می‌کنم دو بار به بافت قدیم بروید: اول بین ساعت ۲ تا ۴ بعدازظهر که خیابان‌های تونل‌ مانندش خالی هستند و پرتوهای خورشید از لابه‌لای حفره‌ها نظر می‌اندازند و دیگر حدود ساعت ۷ عصر که مردم در آن رفت‌وآمد می‌کنند.»

«کامی» دختر جهانگرد لهستانی که حسابی معروف شده است؛ به‌طورکلی یزد را «زیباترین شهر کویری جهان» می‌داند.

اقامت در بافت تاریخی و هتل های سنتی یزد

بافت تاریخی یزد با داشتن هتل‌های سنتی متعدد و خانه‌های تاریخی زیبایی که بسیاری از آن‌ها به اقامتگاه و رستوران‌های سنتی تبدیل شده‌اند، محل مناسبی برای اقامت گردشگران و مسافران ایرانی و خارجی محسوب می‌شود که فرصت بازدید از اماکن تاریخی شهر را برای علاقه‌مندان فراهم می‌آورد. ازجمله هتل‌های سنتی یزد در بافت تاریخی و مناطق اطراف آن می‌توان به هتل سنتی مظفر، هتل باغ مشیرالممالک، هتل فهادان یزد، هتل داد، هتل والی و... اشاره کرد.

یزد با تاریخچه فرهنگی و مذهبی غنی و جاذبه‌های بی‌شمار خود، مقصد خوبی برای سفرهای کوتاه‌مدت یا بلندمدت محسوب می‌گردد که با داشتن یک بافت تاریخی اصیل و تماشایی، لذت سفر را برای گردشگران و علاقه‌مندان دوچندان می‌کند. بنابراین اگر قصد اقامت در یزد و رزرو هتل سنتی در بافت تاریخی شهر یزد را دارید، هتل موزه فهادان یزد گزینه مناسبی جهت رزرو به شمار می‌آید.

در هنگام اقامت در شهر یزد می‌توانید از تور یزدگردی و تورهای کویرنوردی باکیفیت رادینا استفاده نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره بافت تاریخی یزد، با پشتیبان آنلاین رادینا تماس بگیرید.